Arum creticum

Σύμη 25/03/2011

φωτογραφία Ζήσης Αντωνόπουλος

Το Arum creticum (Boiss. & Heldr. 1853) εξαπλώνεται στην Κρήτη, όπου έχει μεγάλη συχνότητα, και επίσης στην Κάσου και την Κάρπαθο που ανήκουν στην ίδια χλωριδική περιοχή με την Μεγαλόνησο. Πρόσφατα βρέθηκε στην Ρόδο και την Σύμη (2011). Θα ήταν ενδημικό αν δεν είχε βρεθεί σε λίγες μικρασιατικές θέσεις απέναντι από την Σύμη.

Βιότοπος: εποχικά υγρές θέσεις, βραχώδεις τοποθεσίες, ελαιώνες, ρεματιές σε υψόμετρα (0-)200-1400 (2000) μ.

Φύλλα μεγάλα, βελοειδή, συχνά με ελαφρύ κυματισμό. 

Σπάθη με φωτεινό κίτρινο χρώμα, λυγισμένη στην κορυφή. Σπάδικας βαθυκίτρινος, μακρύτερος από την σπάθη. Τα άνθη έχουν συνήθως ευχάριστη μυρωδιά, σπάνια ελαφρά δύσοσμη. 

Ανθίζει από τα μέσα Μαρτίου μέχρι τα μέσα Μαΐου.

Ετυμολογία:

Arum < Άρον, φυτό που αναφέρουν ο Θεόφραστος και ο Διοσκουρίδης.

creticum < Creta Κρήτη.

Κάρπαθος 28/03/2014

φωτογραφία Δαυίδ Κουτσογιαννόπουλος

Vicia melanops

Ταΰγετος 25/03/2010

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Vicia melanops (Sm. 1813) είναι ευρωμεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα, εκτός Κρήτης.

Βιότοπος: κράσπεδα αγρών, δάση, ελαιώνες, σε υψόμετρα 0-800 (-1600) μ.

Ετήσιο ποώδες φυτό με βλαστό 15-80 εκ. Φύλλα σύνθετα με 5-10 ζεύγη φυλλαρίων. Φυλλάρια προμήκη ή ωοειδή. Παράφυλλα λειόχειλα.

Άνθη 1-4 μαζί. Λοβοί κάλυκα ανισομήκεις, το κατώτερο τμήμα ίσο με τον σωλήνα του κάλυκα. Στεφάνη 15-22 mm, πρασινωπά κίτρινη και πτέρυγες με σκουρόχρωμες αποχρώσεις. Καρπός χέδρωπας 20-50 (-80) mm, καστανός, γυμνός ή χνοώδης με 4-7 σπέρματα.

Ανθίζει Απρίλιο - Ιούνιο.

Ετυμολογία:

Vicia < vicia (λατιν. Πλίνιος, Βιργίλιος) κύαμος, κουκί = βίκος

melanops < μέλας + όψις = μελανόμορφος.

Πάρνηθα 16/04/2013

Nymphaea alba νούφαρο

Παραλίμνη 26/04/2013 Βοιωτία

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Το νούφαρο Nymphaea alba (L. 1753) είναι ευρωσιβηρικό φυτό. Στην Ελλάδα έχει σταθερούς πληθυσμούς στις λίμνες Κερκίνη, Πρέσπα, Παμβώτιδα Ιωαννίνων, Παραλίμνη και διάσπαρτη παρουσία στην υπόλοιπη χώρα. Έχει ενδιαφέρον ότι αναφέρεται από την Ικαρία (με πρόσφατη επιβεβαίωση το 2010), παρότι στα νησιά του Αιγαίου δεν υπάρχουν οι κατάλληλοι βιότοποι.

Βιότοπος: λίμνες και κανάλια γλυκού νερού.

Είναι μεγάλο υδρόβιο φυτό, που αναπτύσσεται σε βάθη 1-2 μέτρων, με έντονες ρίζες που διασπείρονται στον λασπώδη φυτό.

Φύλλα μεγάλα έμμισχα, διαμέτρου 10-18 εκ. που επιπλέουν στην επιφάνεια του νερού.

Άνθη λευκά, με σπειροειδώς διατεταγμένα πέταλα.

Ανθίζει (Απρίλιο) Μάιο - Αύγουστο.

Ετυμολογία:

Nymphaea < Νύμφη, Νύμφες ==> θεότητες της ελληνικής μυθολογίας, πνεύματα των πηγών, ποταμών και λιμνών.

alba (λατιν.) = λευκή

Κερκίνη 06/06/2010

Ένας μικροτσικνιάς παραμονεύει πάνω σε μια αποικία από νούφαρα

Παραλίμνη 26/04/2013 Βοιωτία

Saponaria glutinosa

Πιέρια όρη 06/06/2010

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Saponaria glutinosa (M. Bieb. 1808) είναι ευρωμεσογειακό φυτό με διάσπαρτη εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Βιότοπος: διάκενα δασών, βραχώδεις κορυφογραμμές, πρανή δρόμων σε υψόμετρα 600-1800 (-2100) μ.

Ετήσιο και συνήθως διετές φυτό με ύψος 25-70 εκ., έντονα χνουδωτό. Βλαστός κολλώδης με φύλλα ωοειδή-ελλειπτικά. 

Ταξιανθία συμπαγής με ροζ άνθη.

Άνθιση: τέλη Μαΐου - μέσα Αυγούστου.

Ετυμολογία:

Saponaria < sapo, σαπούνι ==> επειδή όλα τα μέρη του φυτού και ιδιαίτερα οι ρίζες (έως και 20% στην περίοδο άνθισης) περιέχουν σαπωνίνες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πλύσιμο .

glutinosa < glúten κόλλα = κολώδης, ιξώδης.

Onosma elegantissima

Βούρινος 28/05/2007

φωτογραφία Ζήσης Αντωνόπουλος

Το Onosma elegantissima (Rech. f. & Goulimy 1957) είναι ενδημικό του όρους Βούρινος στην Δυτική Μακεδονία. 

Φύεται σε ηφαιστειογενή σερπεντινικά πετρώματα. 

Ανθίζει από τα μέσα Μαΐου.

Ετυμολογία:

Onosma < Όνος + οσμή. Κατά την επικρατέστερη εκδοχή, επειδή η οσμή του προσελκύει τους όνους (γαϊδούρια).

elegantissima < υπερθετικός του elegans κομψό = κομψότατο.

Viola orphanidis

Πιέρια όρη 06/06/2010

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Viola orphanidis, Boiss. 1867, είναι βαλκανικό φυτό. Στην Ελλάδα εξαπλώνεται στην βόρεια χώρα. 

Βιότοπος: υποαλπικοί βοσκότοποι, άκρες δασών σε υψόμετρα 1600-2100 μ.

Πολυετές φυτό με μαλακό τρίχωμα και όρθιους βλαστούς, 10-50 εκ. στην πλήρη ανθοφορία.

Μεσαία και ανώτερα φύλλα ωοειδή, στριφογυριστά, οδοντωτά.

Στελέχη με 1-4 άνθη και άνθη μπλε-ιώδη με σκούρες ιώδεις ραβδώσεις σε κίτρινο κέντρο με λευκές προεκτάσεις.

Ανθίζει Μάιο - Ιούλιο.

Ετυμολογία:

Viola < viola, δάνειο από κάποια μεσογειακή γλώσσα - Ελληνικά: ίον (< ιώδες χρώμα, κλπ). 

orphanidis < προς τιμήν του βοτανικού Θεόδωρου Ορφανίδη (Σμύρνη 1817 - Αθήνα 1886), καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Rhynchocorys elephas

Γράμμος 31/07/2011

φωτογραφίες Ζήσης Αντωνόπουλος

Ο Rhynchocorys elephas [(L.) Griseb. 1844] subsp. elephas είναι φυτό της Ανατολικής Μεσογείου. Στην Ελλάδα εξαπλώνεται από την Στερεά Ελλάδα  (Οίτη) και βορειότερα.

Βιότοπος: οικότοποι γλυκού νερού, υγρές θέσεις και λιβάδια σε υψόμετρα πάνω από 1000 μέτρα.

Το άνω χείλος της στεφάνης αγκαλιάζει το στύλο του άνθους, θυμίζοντας προβοσκίδα ελέφαντα.

Άνθιση καλοκαιρινή.

Ετυμολογία:

Rhynchocorys < ρύγχος + κόρυς (περικεφαλαία, κεφάλι) ==> από το σχήμα του άνθους που μοιάζει με κεφάλι πουλιού με μακρύ ράμφος.

elephas < ελέφας.

Dianthus viscidus

Ζήρεια 20/07/2013

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Ο Dianthus viscidus (Bory & Chaub. 1838) είναι φυτό των Βαλκανίων και της Ανατολίας, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα, εκτός της Κρήτης και των νησιών του Αιγαίου.
Βιότοπος: ξηρά λιβάδια, ανοίγματα δασών σε υψόμετρα 400-1500 (-1900 μ.
Πολυετές φυτό με λίγους έως αρκετούς ανθοφόρους βλαστούς, όρθιους, 10-25 εκ.
Βασικά φύλλα γραμμοειδή, ελαφρά χνουδωτά.
Άνθη σε αρκετά πυκνή ταξιανθία 2 έως 7, ακανόνιστα οδοντωτά, με αραιές τρίχες, ρόδινα με μικρά λευκά στίγματα.
Άνθiση: τέλη Μαρτίου - Αύγουστος.

Ετυμολογία:
Dianthus < Δίας + άνθος > Διόσανθος (Θεόφραστος).
viscidus < víscum ιξός = ιξώδης.

Χελμός 12/06/2010

Χελμός 12/06/2010

Iris reichenbachii

Χαλκιδική 22/04/2012 

φωτογραφία Ζήσης Αντωνόπουλος

Η Iris reichenbachii (Heuff. 1858) είναι βαλκανικό φυτό με κύρια εξάπλωση στην Βόρεια Ελλάδα.

Βιότοπος: λιβάδια, βραχώδεις προεξοχές σε υψόμετρα 50-1300 (-1900).

Πολυετές φυτό με απλό στέλεχος, ύψους 10-25 εκ.

Άνθη σε ποικιλία χρωμάτων: κόκκινο, μοβ, κίτρινο...

Άνθιση: μέσα Απριλίου - τέλος Ιουνίου, ανάλογα με το υψόμετρο.

Ετυμολογία:

Iris < Ίρις, η αγγελιαφόρος των θεών.

reichenbachii < αφιερωμένη στον Γερμανό βοτανικό Heinrich Gottlieb Ludwig Reichenbach (1793–1879).

Sedum ochroleucum

Χελμός 12/06/2010

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Sedum ochroleucum (Chaix 1786) είναι μεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.

Βιότοπος: προεξοχές βράχων σε ανοιχτά δάση και φαράγγια σε υψόμετρα 600-1800 (2300) μ.

Πολυετές φυτό με πολυάριθμους μη ανθοφόρους βλαστούς και πυκνό φύλλωμα. Ανθισμένοι μίσχοι όρθιοι 15-40 εκ. Άνθη κρεμ ή ανοιχτό κίτρινο.

Άνθιση: Μάιος - Αύγουστος.

Ετυμολογία:

Sedum < sédo (λατιν.) ανακουφίζω, καταπραΰνω, ηρεμώ ==> επειδή τα φύλλα κάποιων ειδών υποστηρίζεται ότι αμβλύνουν τον πόνο των τραυμάτων.

ochroleucum < ωχρό + λευκό ==> αναφορά στο χρώμα των ανθέων.

Stachys germanica

Όσσα 07/06/2010

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Το Stachys germanica (L. 1753) είναι ευρωμεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα. Είναι πολύ μεταβλητό είδος και μέχρι τώρα έχουν αναγνωριστεί  για την Ελλάδα 3 υποείδη: το τυπικό  subsp. germanica και τα subsp. heldreichii και penicillata.

Βιότοπος: ξηρά λιβάδια, ανοίγματα δασών, φαράγγια σε υψόμετρα 200-1300 μ.

Πολυετές ριζωματώδες φυτό με ύψος 30-90 εκ. Βασικά φύλλα μακρόμισχα, επιμήκη- ελλειπτικά, τριχωτά.

Ταξιανθία μεγάλη και πυκνή.

Άνθιση: Μάιος - Ιούλιος.

Ετυμολογία:

Stachys < στάχυς (ο) ==> από την διάταξη των ανθέων κατά μήκος του στελέχους.

germanica < Γερμανία.

Centaurea alba subsp. deusta

Πήλιο 20/07/2011

φωτογραφία Γιάννης Γαβαλάς

H Centaurea alba subsp. deusta (Ten.) Nyman 1879 είναι φυτό των Βαλκανίων και της Ιταλίας. Στην Ελλάδα εξαπλώνεται στο Ιόνιο, την Βόρεια Πίνδο, την Δυτική Μακεδονία, την Θεσσαλίακ και την Στερεά Ελλάδα. Ανήκει στην ομάδα της πολύμορφης Centaurea alba, από την οποία έχουν αναγνωριστεί 5 υποείδη.

Βιότοπος: πετρώδες θέσεις, υπομεσογειακά λιβάδια σε υψόμετρα 0-1500 μ.

Άνθιση καλοκαιρινή.

Ετυμολογία:

Centaurea < Centaurus < Κένταυρος (ο Κένταυρος Χείρων ήταν γιατρός και δάσκαλος του Ασκληπιού).

alba (λατιν.) = λευκή ==> από τα λευκά βράκτια που είναι καλυμμένο το υπάνθιο.

deusta (λατιν.) < de-úro καμένο ==> από τις σκούρες κηλίδες που έχουν τα βράκτια.

Epipactis helleborine

Πάρνηθα 16/07/2011

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Epipactis helleborine [(L. 1753) Crantz 1769] είναι ευρασιατική ορχιδέα με μεγάλη εξάπλωση στην Ελλάδα. Περιγράφηκε αρχικά το 1753 από την Βάδη - Βυτεμβέργη της Γερμανίας, με το όνομα Serapias helleborine L..

Βιότοπος: δασικό είδος, που προτιμά σκιερές ή ημισκιερές θέσεις.

Φυτό με έρπον ρίζωμα και 1 έως 6 εύρωστους βλαστούς, ύψους μέχρι 1 μέτρο. Φύλλα καρδιόσχημα σε σπειροειδή διάταξη. Παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία κι έχουν περιγραφεί διάφορα υποείδη.

Άνθη: καρδιόσχημα, συνήθως ροζ, σε πυκνή ταξιανθία 10-100 ανθέων.

Άνθιση: Ιούνιος - Αύγουστος.

Ετυμολογία:

Epipactis < Επιπακτίς, όνομα φυτού που αναφέρει ο Διοσκουρίδης: «επιπακτίς, οἱ δε ελλεβορίνην, θαμνίσκος μικρός, φυλλάρια ελάχιστα έχων».

helleborine < helleborus < ελλέβορος ==> ελλεβορίνη, επειδή μοιάζουν τα φύλλα με τον λευκό ελλέβορο (βοτανικό όνομα σήμερα: Veratrum album).

Kickxia spuria

όρος Πάστρα 07/07/2013 Αττική

Kickxia spuria  (L.) Dumort. 1827

Linaria peloponnesiaca

Όσσα 07/06/2010

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Linaria peloponnesiaca (Boiss. & Heldr. 1856) εξαπλώνεται στα Βαλκάνια, τη Σικελία και την Μάλτα. Στην Ελλάδα έχει ευρεία εξάπλωση στην ηπειρωτική χώρα και το Ιόνιο.

Βιότοπος: πετρώδεις θέσεις και ξέφωτα δασών στην ορεινή και την ορομεσογειακή (αλπική) ζώνη. 

Φυτό πολυετές, λείο, με βλαστό όρθιο και φύλλα γραμμοειδή, επάλληλα. 

Έχει πυκνή, ωχροκίτρινη, βοτρυοειδή ταξιανθία. 

Τα άνθη έχουν χαρακτηριστικά μακρύ, κυρτό πλήκτρο και κάλυκα τριχωτό. Άνθιση καλοκαιρινή.

Ετυμολογία:

Linaria < λίνον (λινάρι), επειδή έχει φύλλα που μοιάζουν με του λίνου.

peloponnesiaca < Πελοπόννησος.

Pseudorlaya pumila

Κέα 28/03/2011 Kea

φωτογραφίες Ρένα Καρακατσάνη

Η Pseudorlaya pumila [(L.) Grande 1925] είναι μεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στις ακτές του Αιγαίου.

Είναι τυπικό είδος των αμμωδών ακτών.

Ετήσιο ή διετές φυτό, διακλαδισμένο. Βασικά φύλλα 2 ή 3, πτεροειδή με σκληρές τρίχες.

Άνθη μικρά με λευκά, μωβ ή κοκκινωπά πέταλα.

Άνθιση: Μάρτιος - Ιούνιος.

Ετυμολογία:

Pseudorlaya < ψευδός + Orlaya (< γένος αφιερωμένο στον Ρώσο βοτανικό Johann Orlay 1770-1827).

pumila < pumilus μικρός, νάνος ==> σε σύγκριση με συγγενές είδος του γένους Orlaya.

Centaurea laureotica

Λαυρεωτική 28/05/2013

Η Κενταύρια η λαυρεωτική (Centaurea laureotica Heldr. ex Halácsy 1898) είναι ενδημική της Αττικής, της Εϋβοιας και με αμφιβολία της Πελοποννήσου.
Ψηλό φυτό με όρθιους έντονα διακλαδισμένους βλαστούς τριχωτούς βλαστούς.
Βιότοπος: πετρώδεις και χαλικώδεις θέσεις, παρυφές δρόμων, διάκενα πευκοδασών.
Άνθη: κίτρινα-κρεμ, ρόδινα.
Άνθιση: μέσα Μαΐου - Ιούνιος.
Εξάπλωση στην Αττική: στην Λαυρεωτική, απ’ όπου και περιγράφτηκε το 1898.

Ετυμολογία:
Centaurea > Centaurus > Κένταυρος (ο Κένταυρος Χείρων ήταν γιατρός και δάσκαλος του Ασκληπιού).
laureotica > Λαυρεωτική.  

Campanula persicifolia

Παγγαίο 05/06/2010

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Campanula persicifolia (L. 1753) είναι ευρωπαϊκό φυτό που φτάνει έως την ΒΔ Ανατολία. Στην χώρα μας φύεται στην Βόρεια Ελλάδα και στα νησιά του Βόρειου Αιγαίου.

Βιότοπος: λιβάδια, φυλλοβόλα δάση, άκρες δασικών δρόμων σε υψόμετρα 300-1500 μ.

Πολυετές φυτό με ύψος 30-70 εκ.

Άνθη μεγάλα μοβ-μπλε.

Άνθιση: Ιούνιος - αρχές Σεπτεμβρίου.

Ετυμολογία:

Campanula < campana (λατιν.) > campanula υποκοριστικό ==> από το σχήμα του άνθους.

persicifolia < Persicaria + folium φύλλο ==> με φύλλα σαν της Persicaria.

Persicaria < malus persica, ροδάκινο ==> επειδή τα φύλλα πολλών ειδών αυτού γένους μοιάζουν με της ροδακινιάς = Περσικάρια.

Campanula formanekiana

Πάικο 23/05/2010

φωτογραφία Ζήσης Αντωνόπουλος

Η Campanula formanekiana (Degen & Dörfl. 1899) είναι βαλκανικό ενδημικό της Ελλάδας και της Σέβερνα Μακεντόνιγια. Περιγράφηκε με φυτά από τον Βόρα, λίγο βορειότερα από τα ελληνικά σύνορα. Στην Ελλάδα ευδοκιμεί στην Δυτική Μακεδονία  (Τζένα, Βόρας, Βέρμιο, Πάικο).

Βιότοπος: σκιερές ρωγμές ασβεστολιθικών βράχων σε υψόμετρα 500-1900 μ.

Πολυετές μονοκαρπικό είδος. Άνθη σε απαλό λιλά-μπλε ή σχεδόν λευκά.

Άνθιση από τον Μάιο μέχρι σχεδόν τον Σεπτέμβριο.

Ετυμολογία:

Campanula < campana (λατιν.) > campanula υποκοριστικό ==> από το σχήμα του άνθους.

formanekiana < αφιερωμένη στον Eduard Formánek (1845–1900), συλλέκτη φυτών στα Βαλκάνια.

Campanula topaliana subsp. delphica

Παρνασσός 15/05/2010

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Campanula topaliana subsp. delphica (Phitos 1965) είναι ενδημικό υποείδος της Campanula topaliana στην Στερεά Ελλάδα. Περιγράφηκε από τον καθηγητή Δημήτριο Φοίτο, με βάση διαφορές στα φύλλα και σε άλλες λεπτομέρειες, με δείγματα από τους Δελφούς από όπου και ονομάστηκε.

Φύεται  κυρίως στον Παρνασσό, σε ασβεστολιθικούς βράχους και πετρώσεις πλαγιές σε υψόμετρα έως 1700 μέτρα.

Ετυμολογία:

Campanula < campana (λατιν.) < campanula υποκοριστικό

topaliana < αφιερωμένη στην βοτανικό Σοφία Τοπάλη (1900-1944).

delphica < Δελφοί.