Viola striis-notata

Όλυμπος 2007

φωτογραφία Ζήσης Αντωνόπουλος

Η Viola striis-notata [(J. Wagner) Merxm. & Lippert 1977] είναι ενδημικό φυτό του Ολύμπου.
Βιότοπος: σάρες, σε υψόμετρα 2400 - 2900 μ.
είναι φυτό ποώδες πολυετές, με
λεπτούς έρποντες βλαστούς
Φύλλα κυκλικά, ακέραια. 
Τα άνθη εμφανίζονται σχεδόν στο επίπεδο του εδάφους. Η στεφάνη έχει χρώμα ρόδινο-ιώδες ή ανοικτό κυανό-ιώδες.
Ανθίζει από τον Ιούλιο έως τον Αύγουστο και περιστασιακά έως το Σεπτέμβριο.

Ετυμολογία:
Viola < viola, δάνειο από κάποια μεσογειακή γλώσσα. Ελληνικά: ίον (< ιώδες χρώμα, κλπ). 
striis-notata < strio (κάνω ραβδώσεις) + notata (< noto σημαδεύω επισημαίνω).

Viola eximia

Βόρας (Καϊμακτσαλάν) 11/07/2009

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Viola eximia (Formánek 1900) είναι ενδημικό της ΒΔ Ελλάδας και της Severna Makedonija.
Περιγράφηκε από το Καϊμακτσαλάν του Βόρα.
Βιότοπος: υποαλπικά και αλπικά λιβάδια σε ασβεστολιθικά υποστρώματα σε υψόμετρα 1600-2250 μ.
Πολυετές φυτό έως 12 εκ. Στελέχη γυμνά ή λίγο τριχωτά.
Φύλλα λογχοειδή-επιμήκη, σταδιακά στενεύουν έως τον τριχωτό μίσχο.
Άνθη κίτρινα με ιώδεις ραβδώσεις
Ανθίζει Μάιο - Αύγουστο.

Ετυμολογία:
Viola < viola, δάνειο από κάποια μεσογειακή γλώσσα. Ελληνικά: ίον (< ιώδες χρώμα, κλπ). 
eximia = έξοχη, εξαίρετη.

Viola graeca

Χελμός 12/06/2010

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Viola graeca, (W.Becker) Halácsy 1908, είναι ενδημική της Στερεάς Ελλάδας( Παρνασσός, Γκιώνα, Βαρδούσια, Καλλιακούδα, Τυμφρηστός) και της Πελοποννήσου (Ταΰγετος, Πάρνωνας, Ζήρεια, Χελμός). 

Βιότοπος: βραχώδεις εξάρσεις σε λιβάδια, βράχοι σε αλπικά και υποαλπικά ενδιαιτήματα σε υψόμετρα 1700-2300 μ.

Πολυετές φυτό με λείους ή αραιά τριχωτούς βλαστούς, ύψους 5-20 εκ.

Φύλλα ωοειδή, τα ανώτερα λογχοειδή-γραμμικά. Τα φύλλα σταδιακά μειώνονται προς την βάση.

Στεφάνη μεταβλητή σε σχήμα και χρωματισμό. Άνθη κίτρινα ή ιώδη ή συνδυασμός τους. Τα πλευρικά πέταλα κατευθύνονται προς τα πάνω ή εξαπλώνονται οριζόντια.

Ανθίζει Μάιο - Αύγουστο.

Ετυμολογία:

Viola < δάνειο από κάποια μεσογειακή γλώσσα. Ελληνικά: ίον (< ιώδες χρώμα, κλπ). 

Tragopogon porrifolius subsp. eriospermus

Κέα 10/04/2011

φωτογραφίες Ρένα Καρακατσάνη

Ο Tragopogon porrifolius subsp. eriospermus [(Ten.) Greuter 2007] είναι πολύμορφο είδος με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.

Βιότοπος: μεσογειακά λιβάδια, πετρώδεις πλαγιές, ακαλλιέργητοι αγροί, καλλιέργειες.

Στιβαρό φυτό με πλατιά, γραμμοειδή φύλλα, περίβλαστα.

Κεφάλια με πολλά ανθίδια, ρόδινα ή ιώδη και βράκτια οξύληκτα. Μετά την άνθιση τα βράκτια κλείνουν και ξανανοίγουν για να απελευθερώσουν τα φτερωτά καρπίδια.

Ανθίζει από τον Μάρτιο.

Ετυμολογία:

Tragopogon < τράγος + πώγων - από την μορφή του πάππου = Τραγοπώγων (αρχαίο όνομα από τον Διοσκουρίδη).

porrifolius < porrum (πράσο) + folium φύλλο = πρασόφυλλος.

eriospermus < έριον + σπέρμα = εριόσπερμος.

Ramonda nathaliae

Πάικο 06/06/2004

φωτογραφίες Ζήσης Αντωνόπουλος

Η Ramonda nathaliae (Pančić & Petrovič 1882) είνα βαλκανικό ενδημικό Σερβία, Ελλάδα), είδος παλαιογεωγραφικό που διασώθηκε από την εποχή των παγετώνων. Στην Ελλάδα ευδοκιμεί σε σε όρη της Δυτικής Μακεδονίας (Βέρμιο, Βόρας, Πάϊκο, Πίνοβο, Τζένα).

Περιγράφηκε από την Νις της Σερβίας.

Βιότοπος: σκιερές σχισμές ασβεστολιθικών βράχων με υποτροπικό κλίμα, σε υψόμετρα 700-1800

Είναι παρόμοια με την επίσης παλαιογεωγραφική Ramonda serbica αλλά έχει λίγο μεγαλύτερα άνθη, διαφορετικά φύλλα και άλλο χρώμα ανθήρων. 

Ανθίζει Απρίλιο και Μάιο.

Ετυμολογία:

Ramonda < αφιερωμένο στον Louis-François Èlisabeth Ramond (1753-1827), Γάλλο γιατρό, βοτανικό και γεωλόγο. Εξερεύνησε τα Πυρηναία, όπου και βρήκε το πρώτο από τα 5 ευρωπαϊκά είδη (Ramonda myconi, Rchb. 1831) της οικογένειας GESNERIACEAE, το μόνο εκτός Βαλκανίων.

nathaliae < αφιερωμένο στην (τότε) βασίλισσα Ναταλία (1859-1941) της Σερβίας.

Ramonda serbica

φαράγγι Αώου 14/05/2006

φωτογραφίες Ζήσης Αντωνόπουλος

Το 1872 ο Σέρβος βοτανικός Ιωσήφ Πάντσιτς (Josip Pančić) ανακάλυψε στο όρος Ρτάνγι, κοντά στην πόλη Νις της νότιας Σερβίας ένα φυτό που είχε σωθεί από την εποχή των παγετώνων. Τα λουλούδια του έχουν την μορφή κυπέλλου, με χρώματα ρόδινο και βιολετί. Περιγράφηκε το 1974 και του δόθηκε το όνομα Ramonda serbica.

Πρόκειται για παλαιοενδημικό της Βαλκανικής, υπολειμματικό της Τριτογενούς περιόδου, που διασώθηκε από την εποχή των παγετώνων και εξαπλώνεται στην Σερβία, το Μαυροβούνιο, το Κοσσυφοπέδιο, την Σέβερνα Μακεντόνιγια, την Αλβανία και την Ελλάδα. 

Στην χώρα μας φύεται στην  Ήπειρο και την Δυτική Μακεδονία  σε υγρές πετρώδεις θέσεις στα βουνά Τύμφη, Τραπεζίτσα, Μιτσικέλι και Βαρνούς, ενώ είναι αρκετά διαδεδομένη στο φαράγγι του Βίκου.

Βιότοπος: ασβεστολιθικές πλαγιές και βράχοι, σε δασικές περιοχές και σε υψόμετρα 400 έως τα 1750 μέτρα.

Πολυετές φυτό που σχηματίζει ρόδακα.

Φύλλα σχεδόν ωοειδή, ακανόνιστα και ενίοτε βαθιά χαραγμένα ή οδοντωτά.

Βλαστοί 5-12 εκ., αρκετοί σε κάθε ρόδακα.

Άνθη ιώδη ή ροδο-ιώδη.

Ανθίζει από τα τέλη Απριλίου μέχρι τις αρχές Ιουνίου.

Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (2009) με τον χαρακτηρισμό Τρωτό (VU).

Ετυμολογία:

Ramonda < γένος αφιερωμένο στον Louis-François Èlisabeth Ramond (1753-1827), Γάλλο γιατρό, βοτανολόγο και γεωλόγο. Εξερεύνησε τα Πυρηναία, όπου και βρήκε το πρώτο από τα 5 ευρωπαϊκά είδη (Ramonda myconi, Rchb. 1831) της οικογένειας GESNERIACEAE, το μόνο εκτός Βαλκανίων.

serbica < Σερβία.

Tephroseris integrifolia subsp. aucheri

Βόρας 10/07/2009

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Tephroseris integrifolia subsp. aucheri [(DC.) B. Nord. 1978) είναι φυτό των Βαλκανίων και της Ανατολίας. Στην Ελλάδα φύεται στην βόρεια χώρα.

Βιότοπος: ορεινά και υποαλπικά λιβάδια, ξέφωτα δασών σε υψόμετρα 1000 - 2100 μ.

Άνθιση από τον Μάιο.

Ετυμολογία:

Tephroseris < τεφρός, σταχτής + séris (ραδίκι) ==> από την χνοώδη εμφάνιση του φυτού.

integrifolia < ínteger ακέραιο, ολόκληρο + folium φύλλο.

aucheri < προς τιμήν του Γάλλου φαρμακοποιού και βοτανικού Pierre Martin Remi Aucher-Éloy (1792-1838).

Hypericum olympicum

Βέρμιο 11/07/2009

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Hypericum olympicum (L. 1753) είναι φυτό των Βαλκανίων και της Ανατολίας, με ευρεία εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Βιότοπος: βραχώδη ενδιαιτήματα σε ηλιόλουστες θέσεις και σε υψόμετρα 0-1800 μ.

Πολυετές γλαυκό φυτό με ξυλώδη βάση και πολλούς αδιακλάδιστους βλαστούς ύψους ύψους 30-60 εκ. Φύλλα ελλειπτικά έως επιμήκη.

Άνθη 1-5 (9) με χρυσοκίτρινα πέταλα.

Άνθιση: Μάιος - αρχές Αυγούστου.

Ετυμολογία: 

Hypericum < υπέρ + εικών ==> ίσως λόγω της παρουσίας μαύρων αδένων, παρόμοιων με ένα κέντημα, που υπάρχουν στα λουλούδια πολλών ειδών αυτού του γένους.

olympicum < Όλυμπος (της Βιθυνίας στην Μικρά Ασία) ==> επειδή περιγράφηκε με υλικό από αυτό το βουνό.

Polygala anatolica

Φαλακρό 12/07/2009

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Polygala anatolica (Boiss. & Heldr. 1854) είναι ευρασιατικό φυτό με εξάπλωση στην Ελλάδα στην Μακεδονία.

Βιότοπος: λιβάδια σε υψόμετρα 700-1700 μ.

Ανθίζει από τον Μάρτιο και όλο το καλοκαίρι.

Ετυμολογία:

Polygala < πολύ + γάλα - επειδή πιστεύεται ότι ως ζωοοτροφή ευνοεί την παραγωγή γάλακτος.

anatolica < Ανατολή.

Hypopitys monotropa

Πάρνηθα 05/07/2008 

Viola doerfleri

Βόρας 04/06/2010

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Viola doerfleri (Degen 1897) είναι ενδημική του Βόρα (πιθανώς και από τις δυο πλευρές των συνόρων). Περιγράφηκε από την κορφή Καϊμακτσαλάν.
Βιότοπος: αμμώδη πλατώματα και σχισμές βράχων σε υψόμετρα 1800-2500 μ.
Πολυετές φυτό, κοντόχοντρο, πυκνόφυτο, 5-12 εκ. Στελέχη μικρά φυλλώδη.
Φύλλα ωοειδή-επιμήκη, τα ανώτερα επιμήκη.
Άνθη ιώδη-βιολετιά με κίτρινο κέντρο και σκούρες ραβδώσεις
Ανθίζει Ιούνιο - Αύγουστο.

Ετυμολογία:
Viola < viola, δάνειο από κάποια μεσογειακή γλώσσα. Ελληνικά: ίον (< ιώδες χρώμα, κλπ). 
doerfleri < αφιερωμένη στο Αυστριακό βοτανικό Ignaz Doerfler (Dörfler, 1866-1950).

Viola albanica

Σμόλικας 30/07/2011

φωτογραφία Ζήσης Αντωνόπουλος

Η Viola albanica Halácsy 1900 είναι ενδημικό της ΒΔ Ελλάδας και της Αλβανίας. Αν και περιγράφηκε με συλλογές από τον Σμόλικα, κοντά στην Κόνιτσα, ονομάστηκε «αλβανική», ίσως γιατί η Ήπειρος δεν είχε ακόμα απελευθερωθεί.
Φύεται στην Βόρεια Πίνδο, σε Μαυροβούνι, Μηλέα, Γκαμήλα, Σμόλικα, Βασιλίτσα, Γράμμο.
Βιότοπος: σερμπετινικά και σχιστολιθικά εδάφη, σε υψόμετρα 1650-2500 μ.
Μοιάζει στην μορφή ανάπτυξη με τη Viola striis-notata του Ολύμπου αλλά διαφέρει στα κάτω φύλλα που είναι οδοντωτά-επιμήκη προς επιμήκη-σπατουλοειδή.
Η στεφάνη είναι είναι σκούρα-ιώδης και στις κορυφές κόκκινη-βιολετί.
Ανθίζει Ιούνιο - Αύγουστο.

Ετυμολογία:
Viola < viola (latin.) δάνειο από κάποια μεσογειακή γλώσσα. Ελληνικά: ίον (< ιώδες χρώμα, κλπ). 
albanica < Albania = αλβανική.

Lycium schweinfurthii

Ηρακλειά 22/05/201

φωτογραφία Γιάννης Γαβαλάς

Το Lycium schweinfurthii (Dammer 1912) είναι μεσογειακό. Εξαπλώνεται στις ακτές της Βόρειας Αφρικής, της Σικελίας, του Αιγαίου, της Κύπρου και της Παλαιστίνης. Στην Ελλάδα φύεται στο Νότιο Αιγαίο: Κυκλάδες, Δωδεκάνησα, Κρήτη.

Βιότοπος: βραχώδεις και αμμώδεις παράκτιοι βιότοποι σε υψόμετρα 0-100 μ.

Φυτό φυλλοβόλο, με μακριά κλαδιά, περίπλοκα διακλαδισμένο, πολύ ακανθώδες με αγκάθια ανθεκτικά και άκαμπτα. 

Άνθη μοναχικά ροζ ή λιλά.

Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος.

Lycium < Λυκία, αρχαία περιοχή της Μικράς Ασίας

schweinfurthii < αφιερωμένο στον Γερμανό βοτανικό και γεωγράφο Georg August Schweinfurth (1836–1925).

Mandragora officinarum

Κάστρο Ρεθύμνου 31/01/2011

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Ο μανδραγόρας (Mandragora officinarum L., 1753) είναι ένα ισχυρά δηλητηριώδες φυτό με πολλές ιστορίες στην μαγεία, την μυθολογία, την φαρμακευτική, την ιατρική και την γλωσσολογία. Είναι ένα φυτό κοινό στη Νότια Ελλάδα και τα νησιά.
Φύεται σε πετρώδεις θέσεις και χέρσα χωράφια. Τα φύλλα είναι πολύ μεγάλα, μακρόστενα και σχηματίζουν ρόδακα. Από το κέντρο του ρόδακα αναπτύσσονται τα μικρά κυανοΐώδη άνθη με εμφανείς νευρώσεις σαν φλέβες.
Οι καρποί του είναι κίτρινες ράγες σε σχήμα μικρού μήλου, ένα χαρακτηριστικό που οδήγησε τον Διοσκουρίδη να ονομάσει το φυτό «αντίμηλον». Το συναντάμε φυτρωμένο, ανθισμένο ή καρπισμένο στην μεγαλύτερη διάρκεια του έτους με εξαίρεση το καλοκαίρι. 
Η ρίζα του μανδραγόρα είναι σαρκώδης, μεγάλη, κάθετη, διχαλωτή από ένα σημείο και ανθρωπόμορφη σύμφωνα με την λαϊκή παρατηρητικότητα. Με την χαρακτηριστική ανθρωπόμορφη ρίζα του πέρασε από τα πανάρχαια χρόνια στον χώρο της μαγείας.
Η ρίζα του μανδραγόρα περιέχει ατροπίνη, υοσκυαμίνη, σκοπολαμίνη, μανδραγορίνη που είναι ισχυρές κατευναστικές ουσίες. Έτσι θεωρείται από τα περισσότερο τοξικά φυτά της ελληνικής χλωρίδας. Έχει πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες (είναι και ομοιοπαθητικό) αλλά δεν χρησιμοποιείται πολύ από την λαϊκή ιατρική (που είναι συνέχεια της αρχαίας) και για την ισχυρή τοξικότητά του αλλά και διότι το ξερίζωμά του έχει συνδεθεί με ένα σωρό δεισιδαιμονίες και μαγικές πρακτικές.

Ετυμολογία:
Mandragora < από το περσικό όνομα mardum guis (= φυτό του ανθρώπου), που πέρασε σε άλλες γλώσσες // από το όνομα κάποιου αρχαίου γιατρού, ο οποίος φαίνεται ότι έκανε εκτεταμένη χρήση του φυτού και είχε επιτυχίες
officinarum < offícina, μεσαιωνικό εργαστήριο για παρασκευή φαρμάκων και αρωμάτων = φαρμακευτικό.

Centaurium erythraea

Δίρφυς 21/06/2008

Silene corinthiaca

Ποικίλο όρος 01/05/2013 Αττική

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Silene corinthiaca (Boiss. & Heldr. 1888) είναι ενδημική Πελοποννήσου, Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, Εύβοιας και Κυκλάδων (Αμοργός).

Βιότοπος: παρυφές δρόμων, ελαιώνες, φρύγανα, ανοίγματα δασών, πετρώδεις θέσεις, σε υψόμετρα μέχρι 700 μέτρα.

Πόα με ύψος έως μισό μέτρο, με διακλαδισμένους κολλώδεις βλαστούς.

Βιότοπος: παρυφές δρόμων, ελαιώνες, φρύγανα, ανοίγματα δασών, πετρώδεις θέσεις, σε υψόμετρα μέχρι 700 μέτρα

Άνθη: λευκά έως απαλά ρόδινα, με έντονες πορφυρές νευρώσεις.

Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος.

Ετυμολογία:

Silene < Silenus (λατιν.) < Σειληνός = Σιληνή

corinthiaca < Κόρινθος

Nymphoides peltata

Κερκίνη 06/06/2010

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Nymphoides peltata [(S. G. Gmel.) Kuntze 1891] είναι υδρόβιο φυτό με μεγάλη εξάπλωση στην Ευρασία, Στην Ελλάδα το βρίσκουμε σε υγρότοπους της Στερεάς Ελλάδας, Ηπείρου, Μακεδονίας και Θράκης.
Ετυμολογία:
Nymphoides <Nymphaea (νούφαρο) < Νύμφη + είδος. Νυμφοειδής, επειδή μοιάζει με Nymphaea (νούφαρο).
Nymphaea < Νύμφη. Οι Νύμφες ήταν νεαρές γυναίκες, θεϊκής καταγωγής, που συνόδευαν την Άρτεμη στην άγρια φύση. Επέζησαν στην νεότερη λαϊκή μας παράδοσης ως «νεράιδες».
peltáta < πέλτη, μικρή ελαφριά ασπίδα (εξ ου και οι ελαφρά οπλισμένοι πελταστές) σε σχήμα ημισελήνου ==> Λόγω της παρουσίας φύλλων (ή οργάνων) με την εμφάνιση μικρής ασπίδας.

Parnassia palustris

Οίτη 26/07/2008

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Parnassia palustris (L. 1753) έχει ευρεία εξάπλωση στην Ευρασία και την Μεσόγειο.

Το ενδιαφέρον της είναι ότι ο Λινναίος για το γένος της διάλεξε το όνομα του Παρνασσού, το βουνό που θεωρείται από την Ελληνική μυθολογία ιερό για τον θεό Απόλλωνα και έδρα των Μουσών (επομένως της ομορφιάς και της χάρης). Έτσι, με το όνομα αυτό αναφέρεται στην ευχάριστη όψη αυτού του φυτού και του ορεινού περιβάλλοντος που ευδοκιμεί.

Είναι είδος των ορεινών οικοτόπων γλυκού νερού και φύεται άφθονη στα ορεινά ρέματα και τα ρυάκια που διατρέχουν τα χιονολίβαδα των βουνών της ηπειρωτικής Ελλάδας.

Ετυμολογία:

Parnassia < Παρνασσός.

palustris < pálus, palúdis, έλος = ελοχαρής, ελώδης.

Colutea arborescens subsp. arborescens

λίμνη Δόξα 01/11/2008 ορεινή Κορινθία

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Colutea arborescens (L. 1753) subsp. arborescens είναι ευρωπαϊκό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.

Βιότοπος: θαμνώνες και διάκενα δασών, μακκία βλάστηση σε υψόμετρα 0-1200 (-1700) μ.

Φυλλοβόλος θάμνος ύψους 1,5-3 μ. Φυλλάρια 2-5 ζεύγη, ελλειπτικά.

Άνθη 2-6 κίτρινα μα λεπτά κόκκινα σημάδια.

Άνθιση: Απρίλιος - Ιούλιος.

Ετυμολογία:

Colutea < κολουτέα (φυτό που αναφέρει ο Θεόφραστος).

arborescens < arbor δέντρο = δενδροειδής.

«Ἴδιον δὲ καὶ ἡ κολουτέα περὶ Λιπάραν· δένδρον μὲν εὐμέγεθες, τὸν δὲ καρπὸν φέρει ἐν λοβοῖς ἡλίκον φακόν, ὃς πιαίνει τὰ πρόβατα θαυμαστῶς.» Θεόφραστος

Podospermum roseum subsp. roseum

Βόρας 11/07/2009

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Podospermum roseum subsp. roseum [(Waldst. & Kit.) Gemeinholzer & Greuter 2006]  είναι ευρωπαϊκό φυτό, με εξάπλωση στην χώρα μας σε Στερεά Ελλάδα, Πίνδο και Δυτική Μακεδονία.
Βιότοπος: υγρά λιβάδια, βραχώδεις θέσεις στην αλπική ζώνη, σε υψόμετρα πάνω από 2400 μ.
Πολυετές φυτό με ρίζωμα πυκνά ινώδες στην κορυφή.
Βλαστός έως 70 εκ., μερικές φορές διακλαδισμένος.
Άνθη πορφυρά.
Ανθίζει Μάιο - μέσα Ιουλίου

Ετυμολογία:
Podospermum < πους, ποδός + σπέρμα ==> από την ορφή των αχαινίων.
roseum < rosa (ρόδο), τριαντάφυλο = ροδόχρωμο, ρόδινο, ροζ.