Ornithogalum collinum

Ίσθμια 27/02/206 Κορινθία

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Ornithogalum collinum (Guss. 1825) subsp. collinum είναι μεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.

Βιότοπος: λιβάδια, ακαλλιέργητα χωράφια, βραχώδεις θέσεις, σε υψόμετρα 0-1200 (-1900) μ.

Βολβώδες φυτό, 5-15 εκ., με φωτεινά πράσινα φύλλα με μια λευκή λωρίδα στο μέσον.

Ανθίζει από τα τέλη Φεβρουαρίου.

Ετυμολογία:

Ornithogalum <  Όρνις (πτηνό,  όρνιθα, κόττα) + γάλα ==> αναφέρεται στην φράση «και του πουλιού το γάλα», λόγω του λευκού χρώματος των τεπάλων του.

collinum < cóllis λόφος, βουνό = του λόφου.

Leontice leontopetalum

Οινόη - Αττική, 24/02/2013

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Λεοντική η λεοντοπέταλη (Leontice leontopetalum L. 1753) είναι πολυετές κονδυλώδες φυτό, ύψους 20-50 εκ. 

Εξάπλωση: Ελλάδα, Ν. Βουλγαρία, Αν. Μεσόγειος, Β. Ιράν, Αρμενία, Δ. Πακιστάν. Συναντάται σποραδικά σε Πελοπόννησο, Ανατολική Ελλάδα, νησιά του Αιγαίου. 

Παλαιότερα αποτελούσε κοινό ζιζάνιο αλλά, με τον περιορισμό της αρόσιμης γης, έχει περιοριστεί τόσο πολύ ώστε να θεωρείται σπάνιο. Την αναφέρει το 1895 ο Χελδράιχ «από χωράφια γύρω από την Αθήνα».

Βιότοπος: Θεωρείται ζιζάνιο σιταροχώραφων και αρόσιμης γης, σε βαθιά αργιλώδη εδάφη. Σε χαμηλά υψόμετρα.

Άνθη: Κίτρινα, με 6 πέταλα, σε σύνθετη πυραμιδοειδή ταξιανθία. Καρποί διογκωμένοι.

Άνθιση: Φεβρουάριος μέχρι μέσα Απριλίου.

Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων τω ν Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (RDB 2009), με τον χαρακτηρισμό «τρωτό» (VU).

Ετυμολογία

Leontice < λέων 

leontopetalum < λέων + πέταλον (αλόγου). Το λεοντοπέταλον αναφέρεται από τον Διοσκουρίδη. Το όνομα αναφέρεται στα φύλλα, που μοιάζουν με το αποτύπωμα του πέλματος ενός λιονταριού.

Οινόη 23/02/2016

Fritillaria rhodocanakis subsp. rhodocanakis

Ύδρα, 05/03/2016

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Fritillaria rhodocanakis (Baker 1878) subsp. rhodocanakis είναι ενδημική της νήσου Ύδρας και των γειτονικών νησίδων της (Δοκός, Πετροθάλασσα, κ.ά.). Συναντάται επίσης και στις απέναντι από την Ύδρα περιοχές της Αργολίδας.
Βιότοπος: ασβεστολιθικά βραχώδη ή πετρώδη εδάφη με φρύγανα ή αραιή θαμνώδη βλάστηση, παρυφές ελαιώνων ή αμπελώνων σε υψόμετρα 0-500 μ.
Γεώφυτο με βολβό διαμέτρου μέχρι 2,5 εκ.
Βλαστός 10-25 εκ., λείος.
Φύλλα 5-7 αντίθετα, λογχοειδή έως στενώς λογχοειδή, γλαυκοπράσινα, τα ανώτερα εντόνως στενά.
Άνθη 1-2 (-3) ανά στέλεχος, κωδωνοειδή ή σπανίως κωνικά-κωδωνοεδή, κίτρινα έως χρυσοκίτρινα, καστανέρυθρα έως καστανοπόρφυρα στην βάση.
Άνθιση τέλη Φεβρουαρίου - αρχές Απριλίου.

Ετυμολογία:
Fritillaria < fritíllus κύπελλο με το οποίο έριχναν τα ζάρια οι Ρωμαίοι - για το σχήμα του άνθους.
rhodocanakis < αφιερωμένο στον επιχειρηματία και εθνικό ευεργέτη Θεόδωρο Π. Ροδοκανάκη (Χίος 1797 - Οδησσός 1882), ο οποίος δώρισε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών αξιόλογη βοτανική συλλογή. 

Malcolmia chia

Λίμνη Ηραίου 27/02/2016

Draba lasiocarpa

Κιθαιρώνας, 24/02/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Draba lasiocarpa (Rochel 1810) είναι βαλκανικό φυτό που φθάνει έως τις νότιες Άλπεις. Στην Ελλάδα φύεται στην ηπειρωτική χώρα, την Αττική και την Πελοπόννησο.

Βιότοπος: ρωγμές και πλατώματα βράχων σε υψόμετρα 880 - 2000 (2900) μ.

Μικρός πυκνοφυής θάμνος. Ταξιανθία με 2-13 άνθη με κίτρινα πέταλα.

Άνθιση: Μάρτιος - Ιούνιος.

Ετυμολογία:

Draba < δράβη (φυτό που αναφέρει ο Διοκσουρίδης) . Ο De Theis γράφει ότι, σύμφωνα με τον Λινναίο, δράβη σημαίνει ξινή, πικάντικη, με αναφορά στη γεύση των φύλλων.

lasiocarpa < λάσιος (τριχωτός, δασύτριχος + καρπός ==> αναφορά στους τριχωτούς καρπούς.

Euphorbia rigida

Κιθαιρώνας 24/02/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Euphorbia rigida (M. Bieb. 1808) είναι φυτό της Μεσογείου και την ΝΔ Ασίας. Στην χώρα μας εξαπλώνεται σε Ανατολικό Αιγαίο, Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα και Ιόνιο (Κεφαλονιά).

Βιότοπος: βραχώδεις πλαγιές, σε υψόμετρα 100-1100 μ. και περιστασιακά μέχρι τα 1700 μέτρα. Συχνά σχηματίζει μεγάλες αποικίες.

Ψηλό φυτό με αρκετούς ανερχόμενους βλαστούς ύψους 40-80 εκ. Φύλλα λογχοειδή.

Ανθίζει από τα τέλη Μαρτίου μέχρι τις αρχές Ιουνίου, ανάλογα με το υψόμετρο.

Ετυμολογία:

Euphorbia < ευ (καλώς) + φέρβω (τρέφω, βοσκω) και φορβή (τροφή, βοσκή) // [2] Σύμφωνα με τον Πλίνιο, από το γιατρό Εύφορβο που ανακάλυψε τις θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού. // [3] Σύμφωνα με τον Treccani από το λατινικό euphorbium, που προέρχεται από το ελληνικό «ευφόρβιον».

rigida < rigeo άκαμπτο, σκληρό = άκαμπτη.

Phlomis fruticosa

Αμοργός 03/04/3007

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Phlomis fruticosa (L. 1753) είναι μεσογειακό φυτό, από την Ιταλία και ανατολικότερα. Στην Ελλάδα φύεται στην νότια και δυτική χώρα.

Βιότοπος: ξηρές πετρώδεις πλαγιές, βλάστηση γκαρίγκ σε υψόμετρα 0-800 (-1200) μ.

Θάμνος με ύψος 70-130 μ. Φύλλα γενικά λογχοειδή, τριχωτά. Είναι από τα συνήθη είδη της βλάστησης «γκαρίγκ», όπου και μπορεί να κυριαρχήσει καθώς οι σκληρές τρίχες σε βλαστούς και φύλλα δεν επιτρέπουν την βόσκηση από τα ζώα. 

Άνθη χρυσοκίτρινα.

Ανθίζει την άνοιξη.

Ετυμολογία:

Phlomis < φλομίς, φυτό που αναφέρεται από τον Διοσκουρίδη.

fruticosa < frutex (λατιν.) θάμνος = θαμνώδης, πολύβλαστη.

Cerastium semidecandrum

Δερβενοχώρια Βοιωτίας, 23/02/2016

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Cerastium semidecandrum (L. 1753) είναι ευρωμεσογειακό φυτό με εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.

Βιότοπος: ξηρές χαλικώδεις θέσεις, αμμώδη χωράφια, παράκτια ενδιαιτήματα σε υψόμετρα 0-1100 μ.

Άνθιση: Μάρτιος - αρχές Μαΐου.

Ετυμολογία:

Cerastium < κεράτιον < κέρας ==> από την μορφή του καρπού.

semidecandrum < ημι + δέκα + ανήρ (ανδρός) ==> επειδή έχει τα μισά από τα δέκα αρσενικά στοιχεία, δηλαδή πέντε στήμονες.

Linaria micrantha

Βοιωτία 23/02/2016

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Linaria micrantha [(Cav.) Hoffmanns. & Link 1813 ) είναι φυτό ευρωμεσογειακό, με ευρεία εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.

Βιότοπος: αγροί, χωράφια σε αγρανάπαυση, ελαιώνες, σε υψόμετρα έως 1300 μ.

Ετήσιο γλαυκώδες φυτό με αντίθετα φύλλα στην βάση.

Κύριο στέλεχος όρθιο, απλό ή μερικώς διακλαδισμένο, ύψους 40-50 εκ.

Ταξιανθία πυκνή με μικρά γαλαζωπά άνθη 2-2,5 mm.

Ανθίζει Μάρτιο - Μάιο.

Ετυμολογία:

Linaria < λίνον (Linum latin.), επειδή έχει ίδια φύλλα με το λίνον = Λιναρία.

micrantha < μικρό + άνθος = μικρανθής

Linaria simplex

Βοιωτία 23/02/2016

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Linaria simplex [(Willd.) DC. 1805] είναι φυτό της Μεσογείου και της ΝΔ Ασίας, με ευρεία εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.

Βιότοπος: αγροί, ξηρά λιβάδια, λιβάδια,  σε υψόμετρα 0-800 μ. και περιστασιακά έως τα 1600 μ.

Άνθη κίτρινα 5-9 χιλ.

Ανθίζει από τον Μάρτιο έως της αρχές Ιουνίου.

Ετυμολογία:

Linaria < λίνον (Linum latin), επειδή έχει ίδια φύλλα με το λίνον = Λιναρία.

simplex < simplex -plicis, απλό ==> επειδή έχει έναν απλό μη διακλαδισμένο βλαστό.

Asperugo procumbens

Μεγαρίδα 20/03/2014

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Asperugo procumbens ( L. 1753) είναι ευρωσιβηρικό φυτό με εξάπλωση στην στεριανή Ελλάδα και την Πελοπόννησο.

Ετήσιο είδος με αδύναμους βλαστούς έως 70 εκατοστά.

Βιότοπος: Εποχιακά υγρές θέσεις, βάσεις γκρεμών σε  υψόμετρα 0-700 μ.

Άνθη μικρά με χρώμα βαθύ μοβ-βιολετί.

Άνθιση: τέλη Μαρτίου - Ιούνιος.

Ετυμολογία:

Asperugo < asper τραχύς, ακατέργαστος ==> αναφορά στα φύλλα.

procumbens < procumbo κατακλίνομαι, ξαπλώνω, καταπίπτω χάμω.

Romulea linaresii subsp. graeca

Υμηττός 24/02/2012

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Romulea linaresii (Parlatore) subsp. graeca Bég. 1907, είναι φυτό των Βαλκανίων και της Ανατολίας, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: εποχικά λιμνία, λιβάδια, φρύγανα, διάκενα κωνοφόρων δασών, σε υψόμετρα 0-1200 μ.
Βολβώδες φυτό με μικρό βλαστό, που ανυψώνεται ελαφρώς πάνω από το έδαφος. 
Άνθη με οξείες άκρες, πορφυροϊώδη, με σκουρότερες νευρώσεις. Ανθήρες σε φωτεινό κίτρινο. Στίγματα μικρότερα από τους ανθήρες 
Ανθίζει Φεβρουάριο - Απρίλιο.

Ετυμολογία:
Romulea < αφιερωμένο στον Romulus (Ρωμύλο), ιδρυτή της Ρώμης.
linaresii < είδος που αφιέρωσε ο Filippo Parlatore στον κοντινό φίλο του Vincenzo Linares (1804-1847), Σικελό δημοσιογράφο και συγγραφέα.
graeca < Crecia Γραικία.

Δερβενοχώρια Βοιωτίας 23/02/2016

Prunus spinosa ssp. dasyphylla Αγριοδαμασκηνιά

Βοιωτία 23/02/2016

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η αγριοδαμασκηνιά Prunus spinosa subsp. dasyphylla [(Schur) Domin 1944] είναι φυτό της Ανατολικής Ευρώπης και της ΝΔ Ασίας.

Φυλλοβόλος θάμνος ή μικρό δέντρο με ύψος 0,5 - 3 μέτρα.

Βιότοπος: δασικές εκτάσεις και θαμνότοποι σε υψόμετρα 200-1200 μ.

Άνθιση: Μάρτιος - αρχές Μαΐου.

Ετυμολογία:

Prunus < προύμνος (όνομα για την δαμασκηνιά από τους Θεόφραστο και Διοσκουρίδη).

spinosa < spina (latin.), άκανθα, αγκάθι =  ακανθώδης

dasyphylla < δασύς (πυκνός, τριχωτός) + φύλλο = με πυκνό φύλλωμα

Ophrys omegaifera

Κέα 14/03/2009

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Ophrys omegaifera (H. Fleischmann 1925) είναι φυτό του Νότιου και Ανατολικού Αιγαίου με εξάπλωση σε Κρήτη, Δωδεκάνησα, Κυκλάδες, Σκύρο, Σάμο, Χίο και την παραλιακή Μικρά Ασία. 
Περιγράφηκε το 1925 από το Λασίθι της Κρήτης. 
Τα χαρακτηριστικά που την ξεχωρίζουν είναι δύο:
[1] η έλλειψη αύλακα στην βάση του χείλους.
[2] η παχιά λευκή γραμμή σε σχήμα μικρού ωμέγα (ω) στον θυρεό της. Από αυτό το δεύτερο χαρακτηριστικό του θυρεού της ο Fleischmann της έδωσε την άκρως πετυχημένη ονομασία της.
Το φυτό ευδοκιμεί σε ποικιλία βιοτόπων, από φρύγανα και ελαιώνες μέχρι ανοιχτά πευκοδάση, σε ασβεστολιθικά εδάφη. 
Το χείλος της είναι μεγάλο και φθάνει τα 2 εκ. 

Ανθίζει από τα μέσα Φεβρουαρίου.

Ετυμολογία:
Ophrys < Οφρύς (φρύδι). Δεν είναι ξεκάθαρο σε ποια χαρακτηριστικά του γένους Ophrys αναφέρεται το όνομα ενώ υπάρχει και το ενδεχόμενο γλωσσικής παρερμηνείας.
omegaifera < ωμέγα + φέρω ==> από τον θυρεό στο χείλος που έχει σχήμα «ωμέγα».

Viola canina

Βόρας 04-06-2010
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Viola canina (L. 1753) έχει ευρεία εξάπλωση σε όλη την Ευρώπη που φτάνει έως την ΝΔ Ασία. Στην Ελλάδα φύεται στην Ανατολική Μακεδονία και την Θράκη.

Βιότοπος: λιβάδια, όχθες μόνιμων ή εποχιακών ρεμάτων από τα 500 μ. και πάνω.

Πολυετές είδος ύψους 5-15 εκ.

Άνθη κυανά.

Άνθιση από τον Απρίλιο.

Ετυμολογία:

Viola < viola, δάνειο από κάποια μεσογειακή γλώσσα - ελληνικά: ίον (< ιώδες χρώμα, κλπ)

canina < cánis σκύλος ==> κοινή όπως σκύλος.

Serapias cordigera

Μονεμβασιά 06-04-2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Serapias cordigera (L. 1763) subsp. cordigera είναι μεσογειακή ορχιδέα που εξαπλώνεται από την Ανατολία μέχρι την Πορτογαλία. Περιγράφηκε το 1763 από το Κάδιξ της Ισπανίας.

Στην Κρήτη φύεται η ενδημική Serapias cordigera subsp. cretica (B. & H. Baumann 1999)

Οι σεράπιες δεν έχουν τα εντυπωσιακά χρώματα και σχήματα των άλλων ορχιδεών καθώς όλες, λίγο πολύ, έχουν το ίδιο καφεβιολετί χρώμα και σχήμα, με αποτέλεσμα πολλές φορές η ταυτοποίησή τους να είναι δύσκολη.

Η S. cordigera είναι η πιο σπάνια από τ΄ αδέλφια της και έχει μεγάλο, ροδοκόκκινο, καρδιοειδές χείλος που την ξεχωρίζει. 

Ετυμολογία:

Serapias < Σεραπιάς, ορχιδέα που ονοματίζει ο Διοσκουρίδης < Σέραπις (και Σάραπις) ελληνοαιγυπτιακός θεός της Ελληνιστικής Εποχής.

cordigera < cor, córdis καρδιά + gero φέρω ==> από το σχήμα του χείλους που μοιάζει με το σχήμα της καρδιάς.

Campanula heterophylla

Σίκινος 05/07/2014
φωτογραφία Γιάννης Γαβαλάς

Η Campanula heterophylla (L. 1753) είναι ενδημική των Νότιων Κυκλάδων, με κέντρο την Αμοργό. Από τα άλλα κυκλαδονήσια αναφέρεται από την Φολέγανδρο (και τη νησίδα Καρδιώτισσα) και από την Σίκινο (και τη νησίδα Καλόγερος).
Το φυτό περιέγραψε το 1700 (Relation d’un Voyage du Levant) από την Κέρο ο Γάλλος βοτανικός Πιτόν ντε Τουρνεφόρ με την μακρόσυρτη ονομασία «Καμπανούλα η πετραία, μετά κατωτέρων φύλλων Λευκανθούς και των λοιπών Νουμμουλαρίας» (Campanula saxatilis, foliis inferioribus Bellidis, caeteris Nummulariae).
Από τα δείγματα του Τουρνεφόρ ο Λινναίος (Linnaeus) το 1753 περιέγραψε το φυτό με το σημερινό επιστημονικό του όνομα Campanula heterophylla.
Από την Κέρο συνέλεξε επίσης αυτή την καμπανούλα ο Άγγλος βοτανικός Τζον Σίμπθορπ (Sibthorp) και μια υδατογραφία της περιλαμβάνεται στο περιώνυμο έργο του Flora Graeca.
H Campanula heterophylla είναι πολυετές ποώδες φυτό, που φύεται σε σχισμές ασβεστολιθικών βράχων.
Έχει λεπτούς βλαστούς και πολλά στρογγυλά και σχεδόν άμισχα φύλλα, που του δίνουν μια συμπαγή μορφή.
Αραιανθής με άνθη σε χρώμα λιλά-μοβ.
Ανθίζει το καλοκαίρι, Ιούνιο - Αύγουστο, σε υψόμετρα (50-) 200-700 μέτρα.
Ετυμολογία:
Campanula < campana (λατιν.) < campanula υποκοριστικό ==> από την μορφή του άνθους.
heterophylla < έτερος + φύλλο ==> αναφέρεται σε ακανόνιστα φύλλα ή  ελάσματα = ετερόφυλλη.

Η εξάπλωση του φυτού. Με κόκκινο η θέση της Σικίνου,

Geum rhodopeum

Ροδόπη 05-06-2015

φωτογραφία Δαυίδ Κουτσογιαννόπουλος

Το Geum rhodopeum (Stoj. & Stef. 1923) είναι βαλκανικό φυτό με εξάπλωση στην ΒΔ Ελλάδα.

Βιότοπος: οικότοποι γλυκού νερού, υγρές θέσεις στην ορεινή ζώνη.

Πολυετές φυτό ύψους έως 35 εκ. Βασικά φύλλα βελούδινα που σχηματίζουν ρόδακα.

Άνθιση καλοκαιρινή.

Ετυμολογία:

Geum < γεύμα ==> επειδή θεωρείται νόστιμη τροφή) // [2] από το λατινικό gaeum, ένα φυτό με αρωματικές ρίζες, άγνωστης προέλευσης.

rhodopeum < Ροδόπη.

Η εξάπλωση του είδους

Equisetum palustre

Βαρδούσια 30-05-2010
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Το Equisetum palustre, L. 1753, είναι ευρασιατικό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα, εκτός των νησιών.
Βιότοπος: ρέματα, πηγές, έλη, εποχιακά ορεινά λιμνία σε υψόμετρα 0-1900 μ.
Γεώφυτο με γόνιμους βλαστούς 15-40 εκ., οι οποίοι αρχικά είναι καφέ και αργότερα πρασινίζουν.

Ετυμολογία:
Equisetum < equus ίππος, άλογο + seta τρίχα τραχειά = παρόμοιο με αλογοουρά 
palustre < pálus, palúdis, έλος = ελοχαρής, ελώδης.

Persicaria bistorta

Καμαϊκτσαλάν 11-07-2009 Βόρας
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Persicaria bistorta [(L.) Samp. 1913] είναι ευρασιατικό φυτό. Στην Ελλάδα φύεται στην βόρεια χώρα.

Συνώνυμο: Polygonum bistorta L.

Χρησιμοποιείται σαν διακοσμητικό σε κήπους.

Βιότοπος: οικότοποι γλυκού νερού σε υψόμετρα 1000-2000 μ.

Άνθιση καλοκαιρινή.

Ετυμολογία:

Persicaria < malus persica, ροδάκινο ==> επειδή τα φύλλα πολλών ειδών αυτού γένους μοιάζουν με της ροδακινιάς = Περσικαρία.

bistorta < bis (δις, δυο φορές) + tortus (< torqueo) στριμμένο ==> επειδή οι ρίζες έχουν διπλή καμπυλότητα.

Polygonum < πολύγωνο (όνομα φυτού που αναφέρει ο Διοσκουρίδης) ==> αναφορά στις πολλές αρθρώσεις του στελέχους // κατά άλλη εκδοχή < πολύς + γόνος ==> αναφορά στην ευκολία διάδοσης φυτών αυτού του γένους.