Anthemis tinctoria subsp. parnassica

Παρνασσός 30/07/2013

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Anthemis tinctoria subsp. parnassica [(Boiss. & Heldr.) Nyman 1789] είναι φυτό των Βαλκανίων και της Ανατολίας με ευρεία εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Βιότοπος: δασικές εκτάσεις, θαμνώνες, ξηρά λιβάδια, βραχώδεις θέσεις σε υψόμετρα 400-1800 (-2300) μ.

Πολυετές φυτό, ελαφρώς ξυλώδες στην βάση, με ύψος 25-60 εκ. βασικά φύλλα 2-3, φυλλάρια επιμήκη-λογχοειδή.

Ανθίδια λευκά (κίτρινα στο υποείδος subsp. tinctoria)

Άνθιση: Μάιος - Αύγουστος.

Ετυμολογία:

Anthemis < ανθεμίς (< άνθεμον), όνομα που χρησιμοποιεί ο Διοσκουρίδης για το χαμομήλι = Ανθεμίς.

tinctoria < tingo (λατιν.)  βάφω < tinctus βαφή = βαφική.

parnassica < Παρνασσός.

Cirsium hypopsilum

Ζήρεια (Κυλλήνη) 20/07/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Cirsium hypopsilum (Boiss. & Heldr. 1846) είναι ενδημικό της Πελοποννήσου: Ερύμανθος, Ζήρεια (Κυλλήνη), Παναχαϊκό, Πάρνωνας, Ταΰγετος Χελμός.

Συνώνυμο: Cirsium cylleneum Halácsy 1908.

Βιότοπος: πετρώδεις πλαγιές, φρύγανα, υποαλπικά λιβάδια, άκρες δρόμων σε υψόμετρα 1600-2300 μ.

Ανθίζει το καλοκαίρι.

Ετυμολογία:

Cirsium < κίρσιον και κιρσός (διευρυμένη φλέβα) ==> επειδή υποτίθεται ότι είδη του γένους θεράπευαν την πάθηση των κιρσών.

hypopsilum < υπό + ψιλόν (πτίλον, πούπουλο) ==> αναφορά στο σχεδόν λεπτό λευκό τρίχωμα στην κάτω επιφάνεια των φύλλων και τον κάλυκα.

cylleneum < Κυλλήνη, το αρχαίο όνομα της Ζήρειας.

Orlaya grandiflora

Όσσα 07/06/2010

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Orlaya grandiflora [(L.) Hoffm. 1814] είναι φυτό της Μεσογείου και της ΝΔ Ασίας, με εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα, εκτός των νησιών του Αιγαίου.
Βιότοπος: αγροτικές εκτάσεις, θαμνώνες, δρόμοι σε υψόμετρα 0-950 (-1500)
Μονοετές, σχεδόν λείο, φυτό, 20-40 εκ.
Φύλλα πτεροσχιδή με φυλλάρια πολύ μικρά, προμήκη ή γραμμοειδή.
Σκιάδια με 5-12 ακτίνες και βράκτια λογχοειδή.
Άνθη λευκά. Εξωτερικά πέταλα μέχρι 8 φορές μεγαλύτερα των υπολοίπων. Αγκάθια καρπού κοντά.
Ανθίζει Μάιο - Ιούνιο.

Ετυμολογία:
Orlaya < γένος αφιερωμένο στον Ρώσο βοτανικό Johann Orlay (1770-1827)
grandiflora < grandis (μέγας) + flos floris (άνθος) = μεγανθής.

Euphorbia amygdaloides

Παγγαίο 05/06/2010

Linaria dalmatica

Παρνασσός 30/07/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Linaria dalmatica [(L.) Mill. 1768] είναι ευρωμεσογειακό φυτό με μεγάλη εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Βιότοπος: πετρώδεις πλαγιές, ξέφωτα δασών, άκρες δρόμων, σε υψόμετρα έως 2000 μέτρα.
Ανθίζει Ιούνιο - Σεπτέμβριο, ανάλογα με το υψόμετρο.

Ετυμολογία:

Linaria < λίνον ==>  επειδή έχει ίδια φύλλα με το λίνον = Λιναρία

dalmatica < Dalmazia, ιστορική περιοχή στην ανατολική ακτή της Αδριατικής.

Bolanthus thymifolius

Παρνασσός 30/07/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Ο Bolanthus thymifolius [(Sm.) Phitos 1981] είναι ενδημικό φυτό Στερεάς Ελλάδας, Εύβοιας, Θεσσαλίας και Μακεδονίας. 

Συλλέχτηκε το 1787 στον Παρνασσό από τον Σίμπθορπ (Sibthorp) και εικόνα του περιλαμβάνεται στο μνημειώδες έργο του Flora Graeca. Περιγράφηκε αρχικά από τον Smith το 1809 με το όνομα Gypsophila thymifolia.

Ετυμολογία:

Bolanthus < μάλλον από βώλος (ή βόλος), λόγω του σχήματος στην άκρη του στύλου + άνθος = Βόλανθος.

thymifolius < θύμος (θυμάρι) + folius φύλλο.

υδατογραφία του Bayer της Gypsophila thymifolia

Campanula sparsa

Παγγαίο 05/06/2010

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Campanula sparsa (Friv. 1840) είναι βαλκανικό φυτό με εξάπλωση στην Βόρεια Ελλάδα και την Στερεά.

Βιότοπος: λιβάδια, θαμνώνες, δασικές θέσεις σε υψόμετρα 200-1200 μ.

Άνθιση: τέλη Μαΐου - Αύγουστος

Ετυμολογία:

Campanula < campana (λατιν.) < campanula υποκοριστικό.

sparsa < spargo spargere διασπείρω διασκορπώ = διάσπαρτη.

Tripodion tetraphyllum

Πεντέλη 05/03/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Tripodion tetraphyllum [(L.) Fourr. 1868] είναι μεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.

Συνώνυμο: Anthyllis tetraphylla (L.).

Βιότοπος: βραχώδεις ασβεστολιθικές θέσεις, φρύγανα, ελαιώνες, ακαλλιέργητοι αγροί, σε υψόμετρα 0-600 (-1000) μ.

Έρπον, μονοετές φυτό, με βλαστούς και φύλλα χνουδωτά-τριχωτά.

Φύλλα πτεροσχιδή με 5 φυλλάρια ή απλά. Το ακραίο φυλλάριο μεγαλύτερο, αντωοειδές

Άνθη σε επιφυείς ταξιανθίες, ανά 1-7. Κάλυκας μεγάλος, τριχωτός, φουσκωτός. Στεφάνη μικρή, κιτρινωπή.

Ανθίζει την άνοιξη.

Ετυμολογία:

Tripodion < τρις + πους ποδός = Τριπόδιον. 

tetraphyllum < tétra τέσσερα + φύλλο = τετράφυλλο.

Malva neglecta

Κέα 30/04/2011

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Malva neglecta (Wallr. 1824) είναι ευρασιατικό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα, εκτός της Εύβοιας.
Βιότοπος: εποχιακοί υγρότοποι σε ρεματιές, άκρες αγρών, λιβάδια σε υψόμετρα 0-600 μ.
Συνήθως ετήσιο φυτό με βλαστούς ανερχόμενους 10-60 εκ.
Φύλλα μικρά, πτεροειδή, με ρηχούς λοβούς.
Άνθη 3-6 κατά μήκος του βλαστού. Πέταλα διπλάσια από τον κάλυκα, λευκά ή απαλό ροζ.
Άνθιση: Μάιος - Ιούλιος.

Ετυμολογία:
Malva < malva (λατιν.). Η μαλάχη των αρχαίων, μολόχα.
neglecta < neglego παραμελώ, ξεχνώ = παραμελημένη.

Echinops microcephalus

Ζήρεια 20/07/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Ο Echinops microcephalus (Sm. 1813) είναι φυτό των Βαλκανίων και της Δυτικής Ανατολίας. Στην Ελλάδα εξαπλώνεται στην ηπειρωτική χώρα και νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (Νίσυρος, Κως, Σάμος, Χίος).

Βιότοπος: ξηρά πετρώδη λιβάδια, άκρες δρόμων, διάκενα δασών σε υψόμετρα 0-600 (-1400) μ.

Πολυετές είδος, ύψους 30-50 εκ.

Άνθη μπλε.

Άνθιση: Ιούλιος - Σεπτέμβριος.

Ετυμολογία:

Echinops < εχίνος (ο αχινός και ο σκαντζόχοιρος)  + όψις ==> αναφορά στην ακανθώδη όψη της ταξιανθίας.

microcephalus < μικρός + κεφαλή ==> αναφορά στο μέγεθος της κεφαλής-ταξιανθίας.

Prunella laciniata

Παρνασσός 18/08/2010

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Prunella laciniata [(L.) L. 1763] είναι μεσογειακό φυτό με εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.

Βιότοπος: δασικές εκτάσεις, εποχιακά λιμνία, αγροτικές θέσεις σε υψόμετρα 0-800 (-1200) μ.

Πολυετές είδος με ύψος 5-20 εκ.

Άνθη κρεμ ή λευκά και σπανιότερα ροζ ή μοβ.

Άνθιση από τον Απρίλιο μέχρι το καλοκαίρι.

Ετυμολογία:

Prunella <  prunella ή brunella (ιταλ.) < prunelle (γαλλ.) δαμάσκηνο ==> πιθανώς από το χρώμα των βραχιόνων της ταξιανθίας.

laciniata < lacinia & lacinea, απόσπασμα, χώρισμα, λωρίδα = διαχωρισμένη, σχισμένη, κομματιασμένη ==> από την διάταξη των πετάλων.

Aubrieta deltoidea

Πάρνηθα 08/04/2008

Η Ωμπριέτα η δελτοειδής [Aubrieta deltoidea (L.) D.C. 1821] είναι μεσογειακό φυτό με εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.
Φυτό της ορεινής ζώνης, χλοάζoν που δημιουργεί συχνά μικρά μαξιλάρια. 
Τα φύλλα είναι σπατουλοειδή-ρομβοειδή, χνουδωτά με αραιή οδόντωση.
Βιότοπος: σχισμές βράχων, χαράδρες.
Άνθη ιώδη ή ρόδινα με κίτρινο φάρυγγα. Τα δύο από τα 4 σέπαλα φέρουν ένα μικρό εξόγκωμα.
Ανθίζει από τα τέλη Μαρτίου.
Ετυμολογία:
Aubrieta > γένος αφιερωμένο στον ζωγράφο Claude Aubriet - Ωμπριέ (1665 - 1742), συνοδό του Tοurnefort στο ταξίδι του στην Ανατολή.
deltoidea > από το ελληνικό γράμμα Δέλτα - αναφορά στο σχήμα των φύλλων = δελτοϊδής.

Στα τέλη του 18ου αιώνα επισκέφτηκε την Ελλάδα για βοτανικές έρευνες ο Άγγλος βοτανικός Τζον Σίμπθορπ (John Sibthorp 1758-1796). Καρπός των ταξιδιών που έκανε ο χαρισματικός Τζον Σίμπθορπ ήταν η μνημειακή δεκάτομη έκδοση Flora Graeca, με περιγραφές και εικόνες φυτών από την Ελλάδα, την Κύπρο και την Μικρά Ασία. Η Flora Graeca εκδόθηκε σε μόνο 25 αντίτυπα και είναι η πιο σπάνια έκδοση στον κόσμο. 
Τον Σίμπθορπ συνόδευε στο ταξίδι του ο Αυστριακός ζωγράφος Φέρντιναντ Μπάγιερ (Ferdinand Bayer 1760-1826). Οι εξαιρετικές εικόνες του Μπάγιερ πολλαπλασιάζουν την τεράστια αξία της Flora Graeca και αποτελούν μέχρι σήμερα πρότυπο για την εικονογράφηση βιβλίων βοτανικής. 
Ο Σίμπθορπ και ο Μπάγιερ επισκέφτηκαν και την Αττική. Η υδατογραφία της Aubrietia deltoidea στην Flora Graeca, που εικονίζεται αμέσως μετά ζωγραφίστηκε σε ένα βουνό της Αθήνας αλλά δεν αναφέρεται σε ποιο.

Campanula orphanidea

Φαλακρό 12/07/2009

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Campanula orphanidea (Boiss. 1875) είναι βαλκανικό φυτό με εξάπλωση στην Ελλάδα στην Ανατολική Μακεδονία - Θράκη.

Βιότοπος: βραχώδη εδάφη, βράχοι, φαράγγια σε υψόμετρα 1400-2000 μ.

Άνθιση καλοκαιρινή.

Ετυμολογία:

Campanula < υποκοριστικό του campana ==> από την μορφή του άνθους.

orphanidea < προς τιμήν του βοτανικού Θεόδωρου Ορφανίδη (Σμύρνη 1817 - Αθήνα 1886), καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Hellenocarum multiflorum

Πάρνηθα 13/06/2012

Το Hellenocarum multiflorum (Sm.) H. Wolff 1927 είναι μεσογειακό φυτό με βασική εξάπλωση στην Ελλάδα και την Ιταλία και στην Μικρά Ασία στην περιοχή της Σμύρνης. Στην Ελλάδα φύεται σε όλη την χώρα, με εξαίρεση την Θεσσαλία.
Βιότοπος: ασβεστολιθικοί βράχοι σε υψόμετρα 0-1700 (-2200)
Συνώνυμο: Athamanta multiflora.
Πολυετές μονοκαρπικό φυτό, με βαθιά κάθετη ρίζα και πολυπληθή φύλλα στην βάση.
Βλαστός στιβαρός, με ύψος 10-60 εκατοστά, πολύκλαδος από την βάση.
Φύλλα γενικά τριγωνικά με ωοειδή λοβωτά ακραία τμήματα.
Όπως δηλώνει και τ’ όνομά του (multiflorum  = πολυανθές) έχει πολλά ανθοφόρα σκιάδια, τα οποία έχουν 15-25 λευκά ανθίδια.
Ανθίζει από τον Απρίλιο έως τον Αύγουστο, ανάλογα με το υψόμετρο

Ετυμολογία:
Hellenocarum >  > hellenicum + carum = «Ελληνόκαρον»
multiflorum > multus πολύς + flos floris άνθος = πολυανθές.
carum > κάρον (Διοσκουρίδης) - [2] κάρυον, για το σκληρό κέλυφος του καρπού - [3] από την Καρία (Πλίνιος).

Allium sphaerocephalon subsp. trachypus

Ζήρεια 20/07/2013

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Το Allium sphaerocephalon subsp. trachypus [Boiss. & Spruner) K. Richt. 1890] ίναι φυτό των Βαλκανίων και της Ανατολίας
Βιότοπος: πετρώδεις θέσεις, ξηρά λιβάδια, φρύγανα.
Βολβώδες φυτό. Βολβός ωοειδής, με διάμετρο 1-2 εκ., με μεμβρανώδη εξωτερικό χιτώνα. 
Βλαστός ανθεκτικός, 30-90 εκ. 
Φύλλα 2-6 στενά, κυλινδρικά.
Ταξιανθία σφαιρική λευκοπράσινη
Ανθίζει από τον Ιούνιο.

Ετυμολογία:
Allium < allium (λατιν. Πλίνιος) > άγλις, -ίθος, η κεφαλή ή σκελίδα σκόρδου (σύμφωνα με τον Ottorino Pianigiani, 1845-1926, Ιταλό δικαστή, πολιτικό και γλωσσολόγο.
sphaerocephalon < σφαίρα + κεφαλή ==> με σφαιρική ταξιανθία.
trachypus < τραχύς + πους ==> με τραχύ στέλεχος.

Clinopodium vulgare

Πάρνηθα 01/06/2010

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Το Clinopodium vulgare subsp. orientale (Bothmer 1967) είναι μεσογειακό φυτό  με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.

Βιότοπος: διάκενα δασών, μακκία βλάστηση σε υψόμετρα 0-1700 μ.

Πολυετές ριζωματώδες φυτό, ύψους 25-70 εκ. Φύλλα ωοειδή, χνουδωτά και στις δύο πλευρές. Άνθη ροζ-μοβ.

Άνθιση: Μάιος - αρχές Αυγούστου.

Ετυμολογία:

Clinopodium < κλίνη (κρεβάτι) + πους, ποδός ==> επειδή τα άνθη θυμίζουν τα στρογγυλεμένα πόδια αρχαίων κλινών.

vulgare < vúlgus κοινός, ευρέως διαδεδομένος.

orientale < oriens (ανατολή) ==> ανατολική (σε σχέση με την Δυτική Ευρώπη).

Minuartia verna subsp. collina

Χελμός 12/06/2010

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Minuartia verna subsp. collina [(Neilr.) Domin 1964] είναι ευρωμεσογειακό φυτό με βασική εξάπλωση στην Ελλάδα στην βόρεια χώρα αλλά και παρουσία στην Βόρεια Πελοπόννησο.

Βιότοπος: βραχώδεις πλαγιές, κορυφογραμμές, χαράδρες σε υψόμετρα (100-) 700-2200 μ.

Πυκνοφυές πολυετές φυτό. Φύλλα γραμμικά-λογχοειδή. Άνθη λευκά.

Άνθιση: Μάιος - Αύγουστος

Ετυμολογία:

Minuartia < γένος αφιερωμένο στον Juan Minuart (1693-1768), Ισπανό βοτανικό.

verna < ver, véris έαρ, άνοιξη = εαρινή.

collina < cóllis λόφος, βουνό = του λόφου.

Euphorbia falcata

Ζήρεια 20/07/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Euphorbia falcata (L. 1753) είναι μεσογειακό φυτό με επέκταση στην ΝΔ Ασία. Έχει ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.

Βιότοπος: ξηρά λιβάδια, δασικές εκτάσεις, αμπελώνες σε υψόμετρα 0-800 (1400) μ.

Άνθιση: Απρίλιος - Ιούλιος.

Ετυμολογία:

Euphorbia < ευ (καλώς) + φέρβω (τρέφω, βόσκω) και φορβή (τροφή, βοσκή) [2] Σύμφωνα με τον Πλίνιο, από το γιατρό Εύφορβο που ανακάλυψε τις θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού. [3] Σύμφωνα με τον Treccani από το λατινικό euphorbium, που προέρχεται από το ελληνικό «ευφόρβιον».

falcata < falx, falcis δρεπάνι ==> από το σχήμα των φύλλων ή των καρπών.

Briza maxima

Ανατολική Αττική 16/04/2008

Fritillaria rhodocanakis subsp. argolica

Δίδυμα 05/03/2016

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Fritillaria rhodocanakis (Baker 1878) είναι ενδημική της νήσου Ύδρας και των γειτονικών νησίδων της (Δοκός, Πετροθάλασσα, κ.ά.). Συναντάται επίσης και στις απέναντι από την Ύδρα περιοχές της Αργολίδας.

Φυτά από τις Σπέτσες, τον Πόρο και την χερσόνησο της Ερμιονίδας είναι εν μέρει ενδιάμεσα μεταξύ της Fritillaria rhodocanakis s. str. και της Fritillaria graeca και έχουν θεωρηθεί ως πλήρως γόνιμα υβρίδια μεταξύ των δύο. Η ταξινομική τους θέση δεν έχει ακόμα διευκρινιστεί πλήρως. Η Καμάρη τα έχει ονομάσει Fritillaria  spetsiotica και η Zaharof Fritillaria rhodocanakis subsp. argolica.
Η έκδοση Vascular plants of Greece an annotated checklist (2013) αναγνωρίζει την Fritillaria rhodocanakis subsp. argolica ως ξεχωριστό taxon (υποείδος) και την Fritillaria spetsiotica ως συνώνυμό της.
Από την άλλη μεριά, το Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (RDB 2009) αναγνωρίζει ως ξεχωριστό  είδος την Fritillaria  spetsiotica Kamari 1991 και μάλιστα την τοποθετεί στην κλίμακα επικινδυνότητας με τον χαρακτηρισμό  Τρωτό (VU)

Ετυμολογία:
Fritillaria < fritíllus κύπελλο με το οποίο έριχναν τα ζάρια οι Ρωμαίοι - για το σχήμα του άνθους.
rhodocanakis < αφιερωμένο στον επιχειρηματία και εθνικό ευεργέτη Θεόδωρο Π. Ροδοκανάκη (Χίος 1797 - Οδησσός 1882), ο οποίος δώρισε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών αξιόλογη βοτανική συλλογή.
spetsiotica < Σπέτσες.
argolica < Αργολίς.