Allium paniculatum

Πάρνηθα 31/05/2014

Το Άλλιο το διακλαδισμένο (Allium paniculatum, L. 1759) είναι ευρω-μεσογειακό γεώφυτο με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα. Σκιάδιο πυκνό, διακλαδισμένο, με τα άνθη να βρίσκονται «σε θέσεις πανικού». Φύεται σε καλλιέργειες, λιβάδια, πετρώδεις και βραχώδεις θέσεις. Ανθίζει Μάιο - Ιούνιο.

Ετυμολογία:
Allium > αllium (λατιν. Πλίνιος) > άγλις, -ίθος, η κεφαλή ή σκελίδα σκόρδου (σύμφωνα με τον Ottorino Pianigiani, 1845-1926, Ιταλό δικαστή, πολιτικό και γλωσσολόγο).
paniculatum > panicula (& panucula & panucla) ταξιανθία διακλαδισμένη = διακλαδισμένο.

Allium cyrilli

Πάρνηθα 18/05/2013

Το αγριόσκορδο Άλλιο του Κύριλλου (Allium cyrilli, Tenore 1827) είναι φυτό της Ιταλίας, Ελλάδας και Τουρκίας. Περιγράφτηκε από την Απουλία της Ιταλίας. Στην Ελλάδα είναι διάσπαρτο κυρίως στα ανατολικά τμήματα της ενδοχώρας και στα μεγάλα νησιά.
Βιότοπος: Καλλιεργημένοι αγροί με σιτηρά, αμπελώνες, ελαιώνες, από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τα 1300 μ.
Πολυετές είδος με υπόγειο ωοειδή βολβό.
Βλαστός ευθυτενής, κυλινδρικός, ύψους 20-100 εκ., εν μέρει υπόγειος. 
Φύλλα 2-6, κοντά στην βάση του φυτού, ευρέως γραμμοειδή, γλαυκοπράσινα. 
Ταξιανθία πυκνή.
Ανθίζει Απρίλιο - Ιούνιο.

Ετυμολογία:
Allium > αllium (λατιν. Πλίνιος) > άγλις, -ίθος, η κεφαλή ή σκελίδα σκόρδου (σύμφωνα με τον Ottorino Pianigiani, 1845-1926, Ιταλό δικαστή, πολιτικό και γλωσσολόγο.
cyrilli > αφιερωμένο στον Cyrillo Domenico Maria Leone Cirillo (1739–1799), Ιταλό γιατρό, εντομολόγο και βοτανικό..

Allium cithaeronis

Κιθαιρώνας 07/07/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Allium cithaeronis (Bogdanović & al. 2011) είναι ενδημικό της Αττικής (Στερεά Ελλάδα). 

Πρωτοβρέθηκε και περιγράφηκε πρόσφατα από τον Κιθαιρώνα, αλλά από τότε βρέθηκε επίσης στα Γεράνεια και την Πάρνηθα. 

Φύεται σε ασβεστολιθικές βραχώδεις και πετρώδεις θέσεις και σε βουνοκορφές. 

Ανθίζει Ιούνιο, Ιούλιο. 

Ετυμολογία

Allium < allium (λατιν. Πλίνιος) > άγλις, -ίθος, η κεφαλή ή σκελίδα σκόρδου (σύμφωνα με τον Ottorino Pianigiani, 1845-1926, Ιταλό δικαστή, πολιτικό και γλωσσολόγο.

cithaeronis < Κιθαιρώνας.

Allium ampeloprasum

Τουρκοβούνια (Αθήνα) 25/05/2007

Το γεώφυτο Άλλιο το αμπελόπρασο (Allium ampeloprasum, L. 1753) είναι μεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα. 
Υψηλό φυτό με φύλλα στενά, οδοντωτά. Σκιάδιο σφαιρικό έως 8 εκ. διάμετρο, με πλήθος ροδοκόκκινα άνθη και έντονη μυρωδιά σκόρδου. Φύεται σε άκρες δρόμων, εγκαταλειμμένα χωράφια, υποβαθμισμένα εδάφη. 
Ανθίζει από τον Μάιο μέχρι το καλοκαίρι.

Ετυμολογία:
Allium > αllium (λατιν. Πλίνιος) > άγλις, -ίθος, η κεφαλή ή σκελίδα σκόρδου (σύμφωνα με τον Ottorino Pianigiani, 1845-1926, Ιταλό δικαστή, πολιτικό και γλωσσολόγο).
ampeloprasum  > άμπελος + πράσο (άγριο σκόρδο που καλλιεργούσαν στις άκρες αμπελώνων) - αμπελόπρασο.

Alkanna tinctoria

Πεντέλη 12/03/2009

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Αλκάννα η βαφική (Alkanna tinctoria, Tausch 1824) είναι μεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα. Έχουν περιγραφεί δύο ακόμα υποείδη με κατανομή στο Ανατολικό Αιγαίο.

Βιότοπος: βραχώδεις θέσεις σε φρύγανα και διάκενα δασών σε υψόμετρα 0-1000 (-1500) μ.

Πολυετές, τριχωτό με φύλλα λογχοειδή. Η ρίζα του χρησίμευε παλιότερα στη βαφική και έδινε ρόδινο χρώμα. Από αυτή την ιδιότητα προέρχεται και το όνομα.

Άνθη μικρά, γαλάζια σε βότρυ. 

Ανθίζει Μάρτιο - Ιούνιο.

Ετυμολογία:

Alkanna < από αραβική al-kanne, η ρίζα του χρησιμοποιείται από Άραβες φαρμακοποιούς και για την χρωστική al-henna // [2] από την ισπανική alcana henna (θάμνος) // [4], από τη Μεσαιωνική Λατινική αλχανά // [5] από την αραβική al-ḥinnā ' η χέννα.

tinctoria < tingo βάφω > tinctus βαφή.

Agrostemma githago

Πατέρας 23/04/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Agrostemma githago (L. 1753) είναι φυτό με μεγάλη εξάπλωση στην Ευρώπη (εκτός Ανατολικής), Βόρεια Αφρική, Μικρά Ασία και Μέση Ανατολή. Έχει μεγάλη εξάπλωση στην Ελλάδα, με εξαίρεση ορισμένα νησιά

Είναι ετήσιο ζιζάνιο των καλλιεργήσιμων αγρών, με κόκκινα-μωβ άνθη και δηλητηριώδεις σπόρους Με τις αλλαγές των καλλιεργειών και τον περιορισμό της αρόσιμης γης, έχει γίνει πλέον εξαιρετικά σπάνιο (Geuter 1997).

Ανθίζει την άνοιξη σε καλλιέργειες και παλιά χωράφια.

Ετυμολογία:

Agrostemma < αγρός + στέμμα ==> επειδή ο Λινναίος το θεωρούσε κατάλληλο για να κατασκευάζονται ταινίες και στεφάνια (γιρλάντες) από άνθη.

githago < από το λατινικό όνομα gith (ή git ή gicti) που χρησιμοποιεί ο Πλίνιος για την Nigella sativa ==> για την ομοιότητα των σπερμάτων.

Agave americana

Κακιά Σκάλα (Γεράνεια) 27/02/2016

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Αγαύη η αμερικανική (Agave americana L.) ή «αθάνατος» έχει προέλευση το Μεξικό και έχει εγκλιματιστεί στην Ελλάδα.
Έχει πολύ μακριά σαρκώδη φύλλα, γι' αυτό και στην Ελλάδα χρησιμοποιείται για φυσικούς φράχτες. Φύλλα σε ρόδακα, γλαυκά, μεγάλα, σαρκώδη, αυλακωτά, μέχρι 2 μέτρα μήκος, έντονα αγκαθωτά στα χείλη και την κορυφή.
Είναι φυτό μονοκαρπικό, δηλαδή ανθίζει και καρπίζει μια φορά στην ζωή του και μετά πεθαίνει. Είναι πάντως μακρόβιο, ζει από 10 μέχρι 100 χρόνια κι αν παρεμποδιστεί η άνθισή του μπορεί να ζήσει πολύ περισσότερο.
Αναπαράγεται με καταβολάδες, που αναπτύσσονται πληθωρικά από το ρίζωμά του.
Η ταξιανθία είναι μεγάλη σε εντυπωσιακό στύλο, μέχρι 6 μέτρα, με πολλούς ανθοφόρους βλαστούς με κίτρινα άνθη.
Έχει εγκλιματιστεί πολύ καλά στην χώρα μας, ώστε να θεωρείται πλέον αυτοφυές.
Ανθίζει από τον Ιούνιο.

Ετυμολογία:
Agave < αγαυός (ευγενής, ένδοξος, αξιοθαύμαστος.
americana < America.

Anthemis tinctoria subsp. parnassica

Παρνασσός 30/07/2013

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Anthemis tinctoria subsp. parnassica [(Boiss. & Heldr.) Nyman 1789] είναι φυτό των Βαλκανίων και της Ανατολίας με ευρεία εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Βιότοπος: δασικές εκτάσεις, θαμνώνες, ξηρά λιβάδια, βραχώδεις θέσεις σε υψόμετρα 400-1800 (-2300) μ.

Πολυετές φυτό, ελαφρώς ξυλώδες στην βάση, με ύψος 25-60 εκ. βασικά φύλλα 2-3, φυλλάρια επιμήκη-λογχοειδή.

Ανθίδια λευκά (κίτρινα στο υποείδος subsp. tinctoria)

Άνθιση: Μάιος - Αύγουστος.

Ετυμολογία:

Anthemis < ανθεμίς (< άνθεμον), όνομα που χρησιμοποιεί ο Διοσκουρίδης για το χαμομήλι = Ανθεμίς.

tinctoria < tingo (λατιν.)  βάφω < tinctus βαφή = βαφική.

parnassica < Παρνασσός.

Cirsium hypopsilum

Ζήρεια (Κυλλήνη) 20/07/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Cirsium hypopsilum (Boiss. & Heldr. 1846) είναι ενδημικό της Πελοποννήσου: Ερύμανθος, Ζήρεια (Κυλλήνη), Παναχαϊκό, Πάρνωνας, Ταΰγετος Χελμός.

Συνώνυμο: Cirsium cylleneum Halácsy 1908.

Βιότοπος: πετρώδεις πλαγιές, φρύγανα, υποαλπικά λιβάδια, άκρες δρόμων σε υψόμετρα 1600-2300 μ.

Ανθίζει το καλοκαίρι.

Ετυμολογία:

Cirsium < κίρσιον και κιρσός (διευρυμένη φλέβα) ==> επειδή υποτίθεται ότι είδη του γένους θεράπευαν την πάθηση των κιρσών.

hypopsilum < υπό + ψιλόν (πτίλον, πούπουλο) ==> αναφορά στο σχεδόν λεπτό λευκό τρίχωμα στην κάτω επιφάνεια των φύλλων και τον κάλυκα.

cylleneum < Κυλλήνη, το αρχαίο όνομα της Ζήρειας.

Orlaya grandiflora

Όσσα 07/06/2010

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Orlaya grandiflora [(L.) Hoffm. 1814] είναι φυτό της Μεσογείου και της ΝΔ Ασίας, με εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα, εκτός των νησιών του Αιγαίου.
Βιότοπος: αγροτικές εκτάσεις, θαμνώνες, δρόμοι σε υψόμετρα 0-950 (-1500)
Μονοετές, σχεδόν λείο, φυτό, 20-40 εκ.
Φύλλα πτεροσχιδή με φυλλάρια πολύ μικρά, προμήκη ή γραμμοειδή.
Σκιάδια με 5-12 ακτίνες και βράκτια λογχοειδή.
Άνθη λευκά. Εξωτερικά πέταλα μέχρι 8 φορές μεγαλύτερα των υπολοίπων. Αγκάθια καρπού κοντά.
Ανθίζει Μάιο - Ιούνιο.

Ετυμολογία:
Orlaya < γένος αφιερωμένο στον Ρώσο βοτανικό Johann Orlay (1770-1827)
grandiflora < grandis (μέγας) + flos floris (άνθος) = μεγανθής.

Euphorbia amygdaloides

Παγγαίο 05/06/2010

Linaria dalmatica

Παρνασσός 30/07/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Linaria dalmatica [(L.) Mill. 1768] είναι ευρωμεσογειακό φυτό με μεγάλη εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Βιότοπος: πετρώδεις πλαγιές, ξέφωτα δασών, άκρες δρόμων, σε υψόμετρα έως 2000 μέτρα.
Ανθίζει Ιούνιο - Σεπτέμβριο, ανάλογα με το υψόμετρο.

Ετυμολογία:

Linaria < λίνον ==>  επειδή έχει ίδια φύλλα με το λίνον = Λιναρία

dalmatica < Dalmazia, ιστορική περιοχή στην ανατολική ακτή της Αδριατικής.

Bolanthus thymifolius

Παρνασσός 30/07/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Ο Bolanthus thymifolius [(Sm.) Phitos 1981] είναι ενδημικό φυτό Στερεάς Ελλάδας, Εύβοιας, Θεσσαλίας και Μακεδονίας. 

Συλλέχτηκε το 1787 στον Παρνασσό από τον Σίμπθορπ (Sibthorp) και εικόνα του περιλαμβάνεται στο μνημειώδες έργο του Flora Graeca. Περιγράφηκε αρχικά από τον Smith το 1809 με το όνομα Gypsophila thymifolia.

Ετυμολογία:

Bolanthus < μάλλον από βώλος (ή βόλος), λόγω του σχήματος στην άκρη του στύλου + άνθος = Βόλανθος.

thymifolius < θύμος (θυμάρι) + folius φύλλο.

υδατογραφία του Bayer της Gypsophila thymifolia

Campanula sparsa

Παγγαίο 05/06/2010

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Campanula sparsa (Friv. 1840) είναι βαλκανικό φυτό με εξάπλωση στην Βόρεια Ελλάδα και την Στερεά.

Βιότοπος: λιβάδια, θαμνώνες, δασικές θέσεις σε υψόμετρα 200-1200 μ.

Άνθιση: τέλη Μαΐου - Αύγουστος

Ετυμολογία:

Campanula < campana (λατιν.) < campanula υποκοριστικό.

sparsa < spargo spargere διασπείρω διασκορπώ = διάσπαρτη.

Tripodion tetraphyllum

Πεντέλη 05/03/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Tripodion tetraphyllum [(L.) Fourr. 1868] είναι μεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.

Συνώνυμο: Anthyllis tetraphylla (L.).

Βιότοπος: βραχώδεις ασβεστολιθικές θέσεις, φρύγανα, ελαιώνες, ακαλλιέργητοι αγροί, σε υψόμετρα 0-600 (-1000) μ.

Έρπον, μονοετές φυτό, με βλαστούς και φύλλα χνουδωτά-τριχωτά.

Φύλλα πτεροσχιδή με 5 φυλλάρια ή απλά. Το ακραίο φυλλάριο μεγαλύτερο, αντωοειδές

Άνθη σε επιφυείς ταξιανθίες, ανά 1-7. Κάλυκας μεγάλος, τριχωτός, φουσκωτός. Στεφάνη μικρή, κιτρινωπή.

Ανθίζει την άνοιξη.

Ετυμολογία:

Tripodion < τρις + πους ποδός = Τριπόδιον. 

tetraphyllum < tétra τέσσερα + φύλλο = τετράφυλλο.

Malva neglecta

Κέα 30/04/2011

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Malva neglecta (Wallr. 1824) είναι ευρασιατικό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα, εκτός της Εύβοιας.
Βιότοπος: εποχιακοί υγρότοποι σε ρεματιές, άκρες αγρών, λιβάδια σε υψόμετρα 0-600 μ.
Συνήθως ετήσιο φυτό με βλαστούς ανερχόμενους 10-60 εκ.
Φύλλα μικρά, πτεροειδή, με ρηχούς λοβούς.
Άνθη 3-6 κατά μήκος του βλαστού. Πέταλα διπλάσια από τον κάλυκα, λευκά ή απαλό ροζ.
Άνθιση: Μάιος - Ιούλιος.

Ετυμολογία:
Malva < malva (λατιν.). Η μαλάχη των αρχαίων, μολόχα.
neglecta < neglego παραμελώ, ξεχνώ = παραμελημένη.

Echinops microcephalus

Ζήρεια 20/07/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Ο Echinops microcephalus (Sm. 1813) είναι φυτό των Βαλκανίων και της Δυτικής Ανατολίας. Στην Ελλάδα εξαπλώνεται στην ηπειρωτική χώρα και νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (Νίσυρος, Κως, Σάμος, Χίος).

Βιότοπος: ξηρά πετρώδη λιβάδια, άκρες δρόμων, διάκενα δασών σε υψόμετρα 0-600 (-1400) μ.

Πολυετές είδος, ύψους 30-50 εκ.

Άνθη μπλε.

Άνθιση: Ιούλιος - Σεπτέμβριος.

Ετυμολογία:

Echinops < εχίνος (ο αχινός και ο σκαντζόχοιρος)  + όψις ==> αναφορά στην ακανθώδη όψη της ταξιανθίας.

microcephalus < μικρός + κεφαλή ==> αναφορά στο μέγεθος της κεφαλής-ταξιανθίας.

Prunella laciniata

Παρνασσός 18/08/2010

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Prunella laciniata [(L.) L. 1763] είναι μεσογειακό φυτό με εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.

Βιότοπος: δασικές εκτάσεις, εποχιακά λιμνία, αγροτικές θέσεις σε υψόμετρα 0-800 (-1200) μ.

Πολυετές είδος με ύψος 5-20 εκ.

Άνθη κρεμ ή λευκά και σπανιότερα ροζ ή μοβ.

Άνθιση από τον Απρίλιο μέχρι το καλοκαίρι.

Ετυμολογία:

Prunella <  prunella ή brunella (ιταλ.) < prunelle (γαλλ.) δαμάσκηνο ==> πιθανώς από το χρώμα των βραχιόνων της ταξιανθίας.

laciniata < lacinia & lacinea, απόσπασμα, χώρισμα, λωρίδα = διαχωρισμένη, σχισμένη, κομματιασμένη ==> από την διάταξη των πετάλων.

Aubrieta deltoidea

Πάρνηθα 08/04/2008

Η Ωμπριέτα η δελτοειδής [Aubrieta deltoidea (L.) D.C. 1821] είναι μεσογειακό φυτό με εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.
Φυτό της ορεινής ζώνης, χλοάζoν που δημιουργεί συχνά μικρά μαξιλάρια. 
Τα φύλλα είναι σπατουλοειδή-ρομβοειδή, χνουδωτά με αραιή οδόντωση.
Βιότοπος: σχισμές βράχων, χαράδρες.
Άνθη ιώδη ή ρόδινα με κίτρινο φάρυγγα. Τα δύο από τα 4 σέπαλα φέρουν ένα μικρό εξόγκωμα.
Ανθίζει από τα τέλη Μαρτίου.
Ετυμολογία:
Aubrieta > γένος αφιερωμένο στον ζωγράφο Claude Aubriet - Ωμπριέ (1665 - 1742), συνοδό του Tοurnefort στο ταξίδι του στην Ανατολή.
deltoidea > από το ελληνικό γράμμα Δέλτα - αναφορά στο σχήμα των φύλλων = δελτοϊδής.

Στα τέλη του 18ου αιώνα επισκέφτηκε την Ελλάδα για βοτανικές έρευνες ο Άγγλος βοτανικός Τζον Σίμπθορπ (John Sibthorp 1758-1796). Καρπός των ταξιδιών που έκανε ο χαρισματικός Τζον Σίμπθορπ ήταν η μνημειακή δεκάτομη έκδοση Flora Graeca, με περιγραφές και εικόνες φυτών από την Ελλάδα, την Κύπρο και την Μικρά Ασία. Η Flora Graeca εκδόθηκε σε μόνο 25 αντίτυπα και είναι η πιο σπάνια έκδοση στον κόσμο. 
Τον Σίμπθορπ συνόδευε στο ταξίδι του ο Αυστριακός ζωγράφος Φέρντιναντ Μπάγιερ (Ferdinand Bayer 1760-1826). Οι εξαιρετικές εικόνες του Μπάγιερ πολλαπλασιάζουν την τεράστια αξία της Flora Graeca και αποτελούν μέχρι σήμερα πρότυπο για την εικονογράφηση βιβλίων βοτανικής. 
Ο Σίμπθορπ και ο Μπάγιερ επισκέφτηκαν και την Αττική. Η υδατογραφία της Aubrietia deltoidea στην Flora Graeca, που εικονίζεται αμέσως μετά ζωγραφίστηκε σε ένα βουνό της Αθήνας αλλά δεν αναφέρεται σε ποιο.

Campanula orphanidea

Φαλακρό 12/07/2009

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Campanula orphanidea (Boiss. 1875) είναι βαλκανικό φυτό με εξάπλωση στην Ελλάδα στην Ανατολική Μακεδονία - Θράκη.

Βιότοπος: βραχώδη εδάφη, βράχοι, φαράγγια σε υψόμετρα 1400-2000 μ.

Άνθιση καλοκαιρινή.

Ετυμολογία:

Campanula < υποκοριστικό του campana ==> από την μορφή του άνθους.

orphanidea < προς τιμήν του βοτανικού Θεόδωρου Ορφανίδη (Σμύρνη 1817 - Αθήνα 1886), καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.