Bellevalia brevipedicellata

Μονή Χρυσοσκαλίτισσας  16/01/2011
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

H Bellevalia brevipedicellata (Turill, 1940) είναι στενότοπο ενδημικό φυτό της Νοτιοδυτικής Κρήτης. Έχει βρεθεί μέχρι τώρα κοντά στην Μονή Χρυσοσκαλίτισσας, στην Παλαιοχώρα Σφακίων και στο νησί της Γαύδου. Περιγράφηκε το 1940 από την Παλαιοχώρα.

Βιότοπος: σχισμές βράχων, ανάμεσα σε φρύγανα σε πετρώδεις ασβεστολιθικές θέσεις, σε υψόμετρα 0-150 μ.

Πολυετές, βολβώδες φυτό.

Φύλλα 2-3 μακριά σαν λωρίδες, λεία, πράσινα, συχνά με κοκκινωπή χροιά στην βάση.

Τα άνθη βγαίνουν σε ομάδες των 9-30 με κυλινδρικό σχήμα και υπάρχουν 1-2 ομάδες σε κάθε φυτό, η κάθε μια με κοκκινωπό μίσχο.

Κάθε άνθος έχει 6 λευκά τέπαλα ενωμένα σε σχήμα στάμνας, με δόντια στην άκρη, ρόδινα με πράσινη γραμμή. Στήμονες σκουροπόρφυροι με μπλε γύρη.

Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (2009)

Ετυμολογία:

Bellevalia < γένος αφιερωμένο στον Richer de Belleval (1564-1602), ιδρυτή του Βοτανικού Κήπου του Μονπελιέ.

brevipedicellata < brevis βραχύς, κοντός + pedicellus μίσχος = βραχύμισχη.

Bubon arachnoideum (Athananta arachnoidea)

Ταΰγετος (Λαγκάδα)  25/03/2010 
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Bubon arachnoideum [(Boiss. & Orph.) Hand 2011] είναι ενδημικό φυτό Ταΰγετου, Πάρνωνα και των μικρότερων βουνών Χιονοβούνι, Κορακιά και Κουλοχέρα της ΝΑ Πελοποννήσου.

Το φυτό ανακάλυψε το 1870 στο φαράγγι της Λαγκάδας του Ταΰγετου ο Θεόδωρος Ορφανίδης, ο οποίος και το περιέγραψε το 1888 μαζί με τον Boissier με το όνομα Athamanta arachnoidea. Αργότερα βρέθηκε και στο φαράγγι της Μονής της Παναγιάς της Έλωνας στο Λεωνίδιο της Κυνουρίας (Τσακωνιάς) του Πάρνωνα.

Πολυετές φυτό που ανθίζει μια μόνο φορά στην ζωή τους (μονοκαρπικό).  Πολλά άτομα για να ανθίσουν φθάνουν σε ηλικία μέχρι και 20 έτη.

Η ταξιανθία του σχηματίζει σκιάδια, με πυκνό υπόλευκο αραχνοειδές τρίχωμα. 

Ανθίζει το καλοκαίρι σε απόκρημνους ασβεστολιθικούς βράχους σε ημισκιερές θέσεις.

Ετυμολογία:

Bubon < βουβών (η περιοχή του σώματος ανάμεσα στην κοιλιά και τους μηρούς) ==> λόγω της υποτιθέμενης θεραπευτικής του ιδιότητας για παθήσεις της βουβωνικής χώρας.

arachnoideum < αράχνη + είδος.

Athamanta (L.) < Αθάμας, (του) Αθάμαντος (βασιλιάς του Ορχομενού) // σύμφωνα με τον Paul Fournier από τα Αθαμανικά Όρη.

Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (RDB 2009) με τον χαρακτηρισμό Τρωτό (VU).

Adonis cyllenea Άδωνις της Κυλλήνης

Ζήρεια (Κυλλήνη) 09/05/2012

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Ο Adonis cyllenea (Boiss., Heldr. & Orph. 1856) είναι ενδημικό φυτό της Βόρειας Πελοποννήσου. Εντοπίστηκε το 1848 από τον Χελδράϊχ (Th. Heldreich) στο όρος Ζήρεια, που είναι πλέον γνωστό και με το αρχαίο του όνομα «Κυλλήνη». Η βοτανική του περιγραφή έγινε το 1856. 

Για πολλές δεκαετίες δεν είχε ξαναβρεθεί και θεωρήθηκε ότι είχε εξαφανιστεί. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 το ξαναβρήκε ο Γιώργος Σφήκας στο όρος Ολίγυρτος, βασισμένος σε πληροφορίες που του έδωσε ορειβάτης. Το ξαναβρήκε το 1986 ο Δανός βοτανικός Άρνε Στριντ (Strid) στην Κυλλήνη. Από τότε έχει βρεθεί και στα γειτονικά βουνά Ολίγυρτος. Τραχύ και Σαϊτας. Στον Σαϊτά εντοπίζονται και οι μεγαλύτεροι πληθυσμοί του, σε αρκετές θέσεις.

Βιότοπος: δολίνες (βυθίσματα του εδάφους) που συγκρατούν χώμα και υγρασία και ασβεστολιθικές πλαγιές, στην ζώνη του ελληνικού (κεφαλλονίτικου) έλατου. 

Πολυετής πόα, με ύψος 25-80 εκ. 

Το κίτρινο άνθος του αποτελείται από 8-15 πέταλα. 

Ανθίζει από τα τέλη Απριλίου μέχρι τις αρχές Ιουνίου. 

Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (εκδ. 2009).

Ετυμολογία:

Adonis < Άδωνις, μυθολογικό πρόσωπο που ξεχώριζε για την ομορφιά του.

cyllenea < Κυλλήνη (Ζήρεια).

Ζήρεια (Κυλλήνη) 09/05/2012

Ζήρεια (Κυλλήνη) 09/05/2012

Crocus goulimyi κρόκος του Γουλιμή

Μάνη 08/11/2008
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Ο Crocus goulimyi (Turill 1955) είναι ενδημικός της Νότιας Πελοποννήσου με μια στενή κατανομή στις δύο χερσονήσους της Μάνης και του Μαλέα. Τον ανακάλυψε το 1954 ο ερασιτέχνης βοτανικός Κωνσταντίνος Γουλιμής.

Εμφανίζεται και σε λευκή μορφή, γεγονός που οδήγησε τον Mathew να περιγράψει το 1994 ένα νέο είδος με την ονομασία Grocus leucanthus (Κρόκος ο λευκανθής). Σήμερα ο «λευκανθής» θεωρείται υποείδος ή απλή ποικιλία του  Crocus goulimyi.

Βιότοπος: παλιοί ελαιώνες, πετρώδεις τοποθεσίες και περιοχές με κόκκινο χώμα (terra rosa).

Τα άνθη του είναι μοβ-ρόδινα με μακρύ λαιμό. 

Ανθίζει Οκτώβριο και Νοέμβριο. 

Κινδυνεύει από την συλλογή και περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (εκδ. 1995).

Ετυμολογία:

Crocus < κρόκος (πιθανώς από την κρόκη, υφάδι).

laevigatus < levigo λειαίνω, γυαλίζω = λείος (από την μορφή του βολβού).

goulimyi < αφιερωμένο στον δικηγόρο και ερασιτέχνη βοτανικό Κ. Γουλιμή

Pancratium maritimum

Αμοργός 29/09/2007

Κυλλήνη 13/08/2010 

photo (c) Ρένα Καρακατσάνη

Αμοργός 16/11/2009

Ο «κρίνος της θάλασσας» (Pancratium maritimum) ανθίζει από τον Αύγουστο μέχρι τον Σεπτέμβριο σε αμμώδεις παραλίες, εκεί που τελειώνει το χειμέριο κύμα. Τα άνθη του (3-15 σε κάθε σκιάδιο) είναι κατάλευκα, εύοσμα, μεγάλα και σε σχήμα χοάνης. Φυτρώνει σχεδόν σε όλες τις αμμουδιές της Κρήτης, του Αιγαίου και του Ιονίου, αλλά με την τουριστική αξιοποίηση των παραλιών, οι πληθυσμοί του έχουν αρχίσει να εξασθενούν.

Ο κρίνος της θάλασσας ενώνει τη σημερινή με την προϊστορική φύση του Αιγαίου. Είναι πασίγνωστος από τις «μινωικές» εικονογραφήσεις της Κρήτης, κυρίως στο ανάκτορο της Κνωσού και από τις υστεροκυκλαδικές τοιχογραφίες της Σαντορίνης. Ενδιαφέρον έχει ο τρόπος αναπαραγωγής του. Οι μαύροι ανάλαφροι σπόροι του, που μοιάζουν με κομμάτια κάρβουνου, διασκορπίζονται με τον αέρα στην θάλασσα. Οι σπόροι επιπλέουν πάνω στα κύματα και τα ρεύματα τούς διασπείρουν σε άλλες αμμουδιές, όπου θα δώσουν νέα φυτά.

Colchicum variegatum

Ηρακλειά Κυκλάδων 17/09/2011
φωτογραφία Γιάννης Γαβαλάς

Το Colchicum variegatuum (L 1753) φύεται στην Νότια Πελοπόννησο, τις Κυκλάδες, τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και στην Νοτιοδυτική Μικρά Ασία.

Είναι από τα πρώτα φθινοπωρινά αγριολούλουδα, που αναγγέλλει κατά κάποιο τρόπο το τέλος του καλοκαιριού, χωρίς να περιμένει τις φθινοπωρινές βροχές για να ανθίσει 

Βιότοπος: φρύγανα, βραχώδεις και πετρώδεις πλαγιές σε υψόμετρα 0-1200 μ.

Γεώφυτο με βολβό διαμέτρου 3-5 εκ., ωοειδή με εξωτερικούς χιτώνες μαύρους ή σκούρους καφέ. Τα φύλλα του εμφανίζονται μετά την άνθηση.

Άνθη 1-3, με εύκαμπτο σωλήνα και με φωτεινό ιώδες-πορφυρό χρώμα και εμφανή ψηφιδοποίηση.

Άνθιση: Σεπτέμβριος - Νοέμβριος.

Ετυμολογία:

Colchicum < Κολχίς (αρχαία όνομα της σημερινής Γεωργίας). Κατά τον Διοσκουρίδη, το κολχικό φύτρωνε άφθονο στην Κολχίδα και την Μεσσηνία.

variegatum < vario (ποικίλω) = ποικίλο, διάστικτο.

Αμοργός 27/09/2007
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Αμοργός 09/10/2006

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Ηρακλειά Κυκλάδων 17/09/2010

Νάξος 27/09/2011

Colchicum sfikasianum

Υμηττός 01/09/2009
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Το Colchicum sfikasianum (Kin Tan & Iatrou 1995) ) είναι ενδημικό της Νότιας Ελλάδας. Έχει διακεκομμένη και γι' αυτό ενδιαφέρουσα κατανομή. Από το Ιόνιο και την Κεφαλλονιά, την Ιθάκη και την Ζάκυνθο, υπερπηδά σχεδόν όλη την Πελοπόννησο και εμφανίζεται πάλι στις χερσονήσους του Ταίναρου (Μάνη) και του Μαλέα. Στη συνέχεια κάνει ένα άλμα βορειότερα και εμφανίζεται στην Αττική μόνο στον Υμηττό. 

Το κολχικό αυτό το είχε εντοπίσει πρώτος ο Θεόδωρος Ορφανίδης (καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών) και το είχε ανακοινώσει στο Βοτανολογικό Συνέδριο της Φλωρεντίας το 1874 ως «Κολχικό το πολύμορφο» (Colchicum polymorphum) αλλά η περιγραφή που έκανε δεν θεωρείται επίσημη. To 1988 εντοπίστηκε και πάλι στην Μονεμβασιά από τον Γιώργο Σφήκα, ερασιτέχνη βοτανικό ερευνητή (και επίτιμο πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας της Φύσης), που το θεώρησε ενδημικό της Πελοποννήσου. Τελικά περιγράφηκε επίσημα από τους Κιν Ταν και Ιατρού από την Μονεμβασιά το 1995, οι οποίοι του έδωσαν το όνομα του Σφήκα.

Όπως πολλά κολχικά ανθίζει από αργά το καλοκαίρι, με την μεγαλύτερη ανθοφορία τον Σεπτέμβριο. Όπως όλα τα γεώφυτα που ανθίζουν αυτή την εποχή (πριν τις βροχές) δεν έχει φύλλα, τα οποία εμφανίζονται αργότερα. 

Τα άνθη του είναι ρόδινα, με ελαφρά δικτύωση (ψηφιδοποίηση) και με χαρακτηριστική ράβδωση στη μέση των τεπάλων. 

Ανθίζει σε ηλιόλουστες θέσεις και σε εδάφη καλά στραγγισμένα.

Υμηττός 17/09/2008 

Υμηττός 01/09/2010

Η κατανομή του Colchicum sfikasianum

Μονεμβασία 02/10/2010
φωτογραφία Γιάννης Κοφινάς

Colchicum parnassicum

Παρνασσός 18/08/2010
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Colchicum parnassicum (Sart., Orph. & Heldr. 1859) είναι ενδημικό είδος της Στερεάς Ελλάδα σε Παρνασσό, Ελικώνα και Γκιώνα.

Πολυετές βολβόρριζο φυτό.

Βιότοπος: υποαλπικά λιβάδια, πετρώδεις πλαγιές σε υψόμετρα 1300-2300 μ.

Φύλλα 3-4 (5), που εμφανίζονται μετά την άνθιση (υστεράνθια).

Άνθη 1-4 πορφυρά-ιώδη, με έντονη δικτύωση.

Ανθίζει από τα μέσα Ιουλίου μέχρι τον Αύγουστο.

Ετυμολογία:

Colchicum < Κολχίς (αρχαία όνομα της σημερινής Γεωργίας). Κατά τον Διοσκουρίδη, το κολχικό φύτρωνε άφθονο στην Κολχίδα και την Μεσσηνία.

parnassicum < Παρνασσός

Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας ( RDB 2009) με τον χαρακτηρισμό Σχεδόν Απειλούμενο (ΝΤ).

Παρνασσός 06/08/2010
φωτογραφία Γιάννης Κοφινάς

Colchicum lingulatum Κολχικό το γλωσσοειδές

Πάρνηθα 11/09/2011 
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Το Colchicum lingulatum (Boiss. & Spuner 1844) είναι ενδημικό Αττικής, Εύβοιας και Βοιωτίας. Περιγράφηκε από την Πάρνηθα.

Βιότοπος: σε ανοιχτές θέσεις με φρύγανα και σε λεπτό και πετρώδες στρώμα εδάφους. Υψόμετρο: 200 - 1200 μέτρα.

Πολυετές, βολβώδες φυτό. Δηλητηριώδες, όπως όλα τα κολχικά. Φύλλα λογχοειδή έως γλωσσοειδή, κυματιστά, λεία που αναπτύσσονται μετά την άνθηση. Τα ξερά φύλλα παραμένουν πάνω στο φυτό μέχρι την επόμενη ανθοφορία.

Άνθη: ροζ-λιλά που μερικές φορές έχουν τετράγωνες διαγραμμίσεις.

Άνθιση: από αργά τον Αύγουστο μέχρι τις αρχές Οκτωβρίου.

Περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (2009) με τον χαρακτηρισμό Σχεδόν Απειλούμενο (ΝΤ).

Ετυμολογία:

Colchicum < Κολχίς (αρχαία όνομα της σημερινής Γεωργίας). Κατά τον Διοσκουρίδη, το κολχικό φύτρωνε άφθονο στην Κολχίδα και την Μεσσηνία.

lingulatum < língula  & lígula  γλωσοειδής άκρη, γλωσσίδιο = με γλωσοειδή άκρα, γλωσοειδές.