Οι φίλοι του μπλοκ

Τετάρτη 31 Ιανουαρίου 2018

Consolida tuntasiana

Κιθαιρώνας 12/05.2013
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Consolida tuntasiana [(Halácsy) Soó 1922] είναι ενδημική της Αττικής (όρη Γεράνεια, Κιθαιρώνας, Ελικώνας, Πατέρας) και της Πελοποννήσου (όρη Αραχναίο και Κουλοχέρα).
Περιγράφηκε από τα Γεράνεια.
Μικρό, μονοετές είδος, με ύψος 5-15 εκ.
Βλαστός όρθιος, απλός ή με λίγες διακλαδώσεις στην βάση του, αραιά τριχωτός.
Βιότοπος: πετρώδεις και βραχώδεις πλαγιές, διάκενα δασών με έλατα, σάρες και χαλικώδη μέρη.
Άνθη 2 -6 πορφυρά - ιώδη.
Ανθίζει Μάιο μέχρι αρχές Ιουνίου.
Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (RDB 2009), με τον χαρακτηρισμό «Κινδυνεύον» (ΕΝ).

Ετυμολογία:
Consolida < consolido (λατιν.) σταθεροποιώ, ενοποιώ < consolida λατινικό όνομα φυτού, του οποίου οι φαρμακευτικές ιδιότητες υποτίθεται ότι θεράπευαν τις πληγές.
tuntasiana < αφιερωμένη στο Έλληνα βοτανικό Βασίλειο Τούντα.

Τρίτη 30 Ιανουαρίου 2018

Colchicum soboliferum


Το Colchicum soboliferum [(C.A.Mey.) Stef. 1926] είναι κολχικό της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου. Στην Ελλάδα είναι ένα σπάνιο φυτό, που φύεται σε λίγες θέσεις στην λιμνοθάλασσα του Ωρωπού στην Αττική, την Χαλκιδική, τις λίμνες Πετρών και Βεγορίτιδα στην Μακεδονία, τη Νέα Ραιδεστό Θεσσαλονίκης, στο Πλωμάρι της Λέσβου.
Φύεται σε υγρές τοποθεσίες και αμμώδεις θέσεις.
Άνθη λευκά με μοβ απολήξεις.
Έχει χειμωνιάτικη άνθιση.

*** Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (RDB 2009), με τον χαρακτηρισμό «Τρωτό» (VU).

Ετυμολογία:
Colchicum > Κολχίς (αρχαία όνομα της σημερινής 
Γεωργίας). Κατά τον Διοσκουρίδη, το κολχικό φύτρωνε άφθονο στην Κολχίδα και την Μεσσηνία.
soboliferum > sóboles & sυboles υπόφυση, παραφυάδα + fero φέρω.

Δευτέρα 29 Ιανουαρίου 2018

Bellevalia hyacinthoides

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Bellevalia hyacinthoides [(Bertol.) K. Persson & Wendelbo 1979] είναι βολβώδες φυτό, ελληνικό ενδημικό με ευρεία εξάπλωση στην ηπειρωτική χώρα, το Ιόνιο και λίγα νησιά των Κυκλάδων.
Φύλλα λογχοειδή, μεγαλύτερα του βλαστού. Φυτό σχετικά κοντό, με 1-4 βλαστούς μήκους 5-18 εκατοστών.
Βιότοπος: ξηρές πετρώδεις θέσεις με φρύγανα ή αραιή θαμνώδη βλάστηση, σε παρυφές καλλιεργημένων περιοχών, σε ελαιώνες και ακαλλιέργητους αγρούς, από το επίπεδο της θάλασσας έως τα 1.000 μέτρα.
Άνθη: κωδωνοειδή, γαλάζια, εύοσμα σε πυκνή ταξιανθία.
Άνθιση: Φεβρουάριος - Μάρτιος.

Ετυμολογία:
Bellevalia < γένος αφιερωμένο στον Richer de Belleval (1564-1602), ιδρυτή του Βοτανικού Κήπου του Μονπελιέ.
hyacinthoides < υάκινθος + είδος = υακινθοειδής  ==> επειδή μοιάζει με υάκινθο.


Κυριακή 28 Ιανουαρίου 2018

Alkanna hellenica

όρος Πατέρας, 24/02/2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Alkanna hellenica [(Boiss.) Rech. f. 1965] είναι ελληνικό ενδημικό φυτό. Εξαπλώνεται σε Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα, Εύβοια και Θεσσαλία.
Βιότοπος: ασβεστολιθικοί βράχοι, βραχώδη εδάφη, σε υψόμετρα έως 1400 μ.
Ανθίζει την άνοιξη.

Ετυμολογία:
Alkanna < από αραβική al-kanne, η ρίζα του χρησιμοποιείται από Άραβες φαρμακοποιούς και για την χρωστική al-henna / από την ισπανική alcana henna (θάμνος), από τη Μεσαιωνική Λατινική αλχανά, από την αραβική al-ḥinnā ' η χέννα.
hellenica < Hellas. 


Σάββατο 27 Ιανουαρίου 2018

Calendula arvensis


Η Calendula arvensis (Vaill.) L. 1763, είναι ευρωμεσογειακό είδος με μεγάλη εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.
Κοινό φυτό με ύψος έως 30 εκ.
Φύλλα λογχοειδή, συχνά ελαφρώς οδοντωτά, τα κατώτερα έμμισχα. νεφροειδή, οδοντωτά.
Βιότοπος: χωράφια σε αγρανάπαυση, ελαιώνες, δρόμοι, ξηρά λιβάδια, σε υψόμετρα 0-700 (-1200) μ.
Κεφάλια μέχρι 2 εκ., με όλα τα ανθίδια προτοκαλόχρωμα. 
Ανθίζει από τον Φεβρουάριο.

Ετυμολογία:
Calendula > calendae, πρωτομηνιά στο ρωμαϊκό ημερολόγιο - υπαινιγμός για την ανθοφορία που διαρκεί μεγάλο διάστημα.
arvensis > arvum, αγρός = αρουραία, των αγρών.

Από τα άνθη της καλέντουλας παράγεται αιθέριο έλαιο, πλούσιο σε καροτίνες, που χρησιμοποείται στη θεραπεία πληγών και εγκαυμάτων. Στην ιατρική χρησιμοποιείται για τις εμμηναγωγές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές της. Στην λαϊκή ιατρική η χρήση της είναι απολυμαντική, αντισηπτική και επουλωτική των πληγών. Παλιά χρησιμοποιούσαν τα πορτοκαλοκίτρινα γλωσσοειδή ανθίδια των λουλουδιών της για να νοθεύουν το σαφράν του κρόκου. Στην μαγειρική τα αποξηραμένα και τριμμένα ανθίδια της χρωματίζουν τυριά, σούπες, πιλάφια, μακαρονάδες, κοτόπουλο, γι’ αυτό και θεωρείται το «σαφράν των φτωχών».

Παρασκευή 26 Ιανουαρίου 2018

Gagea peduncularis

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Gagea peduncularis [(C. Presl) Pascher 1904]) είναι μεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα, εκτός της Εύβοιας και της Βόρειας Πίνδου. 
Βιότοπος: θαμνότοποι, φρύγανα, ανοιχτές πετρώδεις τοποθεσίες σε υψόμετρα 0 -1100 (-1500) μ.
Μικρό, πολυετές, χνουδωτό φυτό με κοντούς βλαστούς.
Τα ανώτερα φύλλα λογχοειδή, τα κατώτερα που είναι πάντα 2 είναι γραμμοειδή αυλακωτά. 
Άνθη κίτρινα, πρασινωπά στην έξω πλευρά, μονήρη με διάμετρο μέχρι 2,5 εκ. 
Ανθίζει Φεβρουάριο - Μάιο.

Ετυμολογία:
Gagea < προς τιμήν του Άγγλου φυσιοδίφη Thomas Gage (1781 - 1820.
peduncularis = έμμισχος.


Τετάρτη 10 Ιανουαρίου 2018

Iris unguicularis subsp. angustifolia

Μαίναλο 10-03-2013
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Iris unguicularis subsp. angustifolia, [(Boiss.& Heldr) Greuter 2012], είναι ενδημικό φυτό της Πελοποννήσου.
Βιότοπος: πετρώδεις τοποθεσίες με φρύγανα, χαράδρες σε υψόμετρα 0-700 (1100).
Ριζωματώδες φυτό που κάνει ριζώματα τα οποία έρπουν στο χώμα και σχηματίζουν πυκνές τούφες ανάμεσα στις πέτρες.
Βλαστός πολύ μικρός ή απουσιάζει.
Φύλλα στενά και μακριά, σαν λεπτές ταινίες.
Άνθη μονήρη, με πολύ μακρύ λαιμό,  μπλε έως βαθύ βιολετί με διάφορα λευκά - κίτρινα μοτίβα στο κέντρο.
Ανθίζει Ιανουάριο - Απρίλιο.
Ετυμολογία:
Iris < Ίρις, η αγγελιαφόρος των θεών.
unguicularis < unguículus νύχι = ονυχοφόρος.
angustifolia < angustus (λατιν) στενό + folium (λατιν.) φύλλο = στενόφυλλη.


Δευτέρα 8 Ιανουαρίου 2018

Adonis cyllenea

Κλικ στην φωτογραφία για μεγέθυνση
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Ο Adonis cyllenea (Boiss., Heldr. & Orph. 1856) είναι ενδημικό φυτό της Βόρειας Πελοποννήσου. Εντοπίστηκε το 1848 από τον Χελδράϊχ (Th. Heldreich) στο όρος Ζήρεια, που είναι πλέον γνωστό και με το αρχαίο του όνομα «Κυλλήνη». Η βοτανική του περιγραφή έγινε το 1856. 
Για πολλές δεκαετίες δεν είχε ξαναβρεθεί και θεωρήθηκε ότι είχε εξαφανιστεί. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 το ξαναβρήκε ο Γιώργος Σφήκας στο όρος Ολίγυρτος, βασισμένος σε πληροφορίες που του έδωσε ορειβάτης. Το ξαναβρήκε το 1986 ο Δανός βοτανικός Άρνε Στριντ (Strid) στην Κυλλήνη. Από τότε έχει βρεθεί και στα γειτονικά βουνά Ολίγυρτος. Τραχύ και Σαϊτας. Στον Σαϊτά εντοπίζονται και οι μεγαλύτεροι πληθυσμοί του, σε αρκετές θέσεις.
Βιότοπος: δολίνες (βυθίσματα του εδάφους) που συγκρατούν χώμα και υγρασία και ασβεστολιθικές πλαγιές, στην ζώνη του ελληνικού (κεφαλλονίτικου) έλατου. 
Πολυετής πόα, με ύψος 25-80 εκ. 
Το κίτρινο άνθος του αποτελείται από 8-15 πέταλα. 
Ανθίζει από τα τέλη Απριλίου μέχρι τις αρχές Ιουνίου. 
Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (εκδ. 2009).

Ετυμολογία:
Adonis < Άδωνις, μυθολογικό πρόσωπο που ξεχώριζε για την ομορφιά του.
cyllenea < Κυλλήνη (Ζήρεια).

Κυριακή 7 Ιανουαρίου 2018

Crocus olivieri

Κλικ στην φωτογραφία για μεγέθυνση
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Ο Κρόκος του Ολιβιέ (Crocus olivieri, J. Gay 1831) είναι βαλκανικό είδος. Φύεται στα βουνά της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Πελοποννήσου, στην Χίο και την Σάμο. 
Βιότοπος: αραιά δάση, ξέφωτα, ορεινά λιβάδια, θαμνότοποι σε υψόμετρα 200 – 1200 μέτρα. 
Βολβώδες φυτό. Βολβός ωοειδής, διαμέτρου 8-12 χιλ., με μεμβρανώδη χιτώνα που διαιρείται στην βάση με τριγωνικά δόντια ή παράλληλες ίνες.
Φύλλα 2-4 γυαλιστερά πράσινα με λευκή λωρίδα στη μέση, συνάνθια.
Άνθη χρυσοκίτρινα. Στίγματα κίτρινα ή πορτοκαλί, που χωρίζονται σε δύο λεπτούς βραχίονες. Ανθήρες κίτρινοι. 
Ανθίζει από Ιανουάριο έως Απρίλιο. 

Ετυμολογία:
Crocus < κρόκος < πιθανώς από την κρόκη (υφάδι) από τα γεννητικά όργανα (ανθήρες, κλπ) που έχουν παρόμοιο σχήμα με τα υφάδια.
olivieri < προς τιμήν του Γάλλου βοτανικού G. A. Olivier (1756-1814).

Σάββατο 6 Ιανουαρίου 2018

Androcymbium rechingeri

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Το Ανδροκύμβιο του Ρέχινγκερ (Androcymbium rechingeri, Greuter 1967) είναι ένα σπάνιο φυτό των αμμωδών ακτών της Δυτικής Κρήτης και της Κυρηναϊκής στην Λιβύη. 
Είναι ο μοναδικός αντιπρόσωπος του γένους Androcymbium στην Ελλάδα. 
Το περιέγραψε το 1967 ο Ελβετός βοτανικός Βέρνερ Γκρόϊτερ (Greuter), σπουδαίος ερευνητής της χλωρίδας της Κρήτης. 
Το Ανδροκύμβιο του Ρέχινγκερ είναι γνωστό από λίγες θέσεις, στην Φαλάσαρνα και την Ελαφόνησο.
Βιότοπος: αμμώδεις και πετρώδεις παραλιακές θέσεις, σε υψόμετρα 0-50 μ.
Έχει πολύ κοντό βλαστό και φύλλα επιμήκη, λογχοειδή, λεία, μήκους 15 εκ.
Άνθη διαμέτρου 3-5 εκ. με τέπαλα λογχοειδή λευκά με ρόδινες νευρώσεις.
Για πρακτικούς λόγους, ταξινομικά περιλαμβάνεται στους Κολχικίδες (COLCHICACEAE), αν και σαν γένος διαφέρει μορφολογικά και γεωγραφικά. 
Ανθίζει μέσα στον χειμώνα: Δεκέμβριο - Φεβρουάριο. 
Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (1995).
Ετυμολογία:
Androcymbium < ανήρ - ανδρός + κύμβη (κύπελο) ==> επειδή τα άκρα των πετάλων (σαν κύμβη) περικλείουν τους στήμονες (αρσενικά Όργανα) = Ανδροκύμβιον.
rechingeri < αφιερωμένο στον Αυστριακό βοτανικό Karl Rechinger (1867-1952).