Paeonia clusii subsp. rhodia

Ρόδος 29/03/2007 

φωτογραφία Ζήσης Αντωνόπουλος

Η Paeonia clusii subsp. rhodia [(Stearn) Tzanoud. 1977], είναι ενδημική της Ρόδου. κυρίως στα δάση του Προφήτη Ηλία, λίγες θέσεις στο ανατολικό τμήμα της Κεντρικής Ρόδου και στη Νότια Ρόδο πάνω από τον όρμο της Απολακκιάς.

Βιότοπος: κυρίως σε δάση κυπαρισσιού και μικτά δάση κυπαρισσιού-τραχείας πεύκης, σπανιότερα σε δάση τραχείας πεύκης, σε ασβεστολιθικό υπόστρωμα σε υψόμετρα 300-630 μ.

Πολυετές ποώδες φυτό με ρίζωμα και ύψος 28-35 εκ.

Τα φύλλα του είναι σκούρα πράσινα, μεγάλα, σύνθετα με 3-4 λογχοειδείς λοβούς. 

Έχει εντυπωσιακά άνθη με 6-8 λευκά ωοειδή πέταλα που σχηματίζουν ένα μεγάλο «κύπελλο» (7-8 εκ) που στο κέντρο του είναι τοποθετημένοι οι έντονα χρωματισμένοι κίτρινοι και ρόδινοι στήμονες και ύπεροι.

Άνθιση: Μάρτιος - Μάιος.

Περιλαμβάνεται στο πρώτο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (1995) με τον χαρακτηρισμό Τρωτό (VU).

Ετυμολογία

Paeonia < παιωνία > Παίων = το όνομα παιωνία το έδωσε ο Θεόφραστος προς τιμήν του Παίωνος, μυθικού ιατρού των Ελλήνων θεών που μετατράπηκε σε λουλούδι από τον Πλούτωνα.

clusii < αφιερωμένο στον Γάλλο βοτανικό Clusius, λατινικοποιημένο όνομα του Charles de l'Ecluse (1526-1609).

rhodia < Ρόδος.

Paeonia mascula subsp. hellenica

Πάρνηθα 19/04/2013 

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Paeonia mascula [(L.) Miller 1768] subsp. hellenica (Tzanoydakis 1977) είναι ενδημική της Στερεάς Ελλάδας, Πελοποννήσου και Ανατολικού Αιγαίου.

Το φυτό οφείλει το όνομά του στον μυθικό Παίωνα, μαθητή του γιατρού των θεών Ασκληπιού, ο οποίος θεράπευσε ένα τραύμα του Πλούτωνα που του είχε προκαλέσει ο Ηρακλής. Ο Ασκληπιός σκότωσε τον μαθητή του από φθόνο, αλλά ο Πλούτων τον μεταμόρφωσε στο άνθος που πήρε το όνομά του. Εξ άλλου, η λέξη «παιάν», που υποδηλώνει δοξαστικό ύμνο, απευθυνόταν αρχικά στον Απόλλωνα Παιάνα ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για κάποια θεραπεία με το φυτό.

Οι παιωνίες είναι από τα ωραιότερα φυτά της ελληνικής φύσης. Ήταν γνωστές από την αρχαιότητα για την ομορφιά των ανθέων τους και για τις φαρμακευτικές τους ιδιότητες.

Κατά τον Διοσκουρίδη, το φυτό θεωρείται αντίδοτο στους πυρετούς, τις δηλητηριάσεις και τη μαγεία. Κατά τον Πλίνιο, είναι εμμηναγωγό, κατάλληλο για τις παθήσεις των νεφρών, των εντέρων, τους κολικούς, τα δαγκώματα των φιδιών και, επί πλέον, διώχνει τους εφιάλτες. 

Η συλλογή του φυτού συνοδευόταν από παράξενες δοξασίες. Σύμφωνα με τον Θεόφραστο, οι ρίζες έπρεπε να συλλέγονται την νύχτα, αλλιώς ο συλλέκτης κινδύνευε να υποστεί την επίθεση δρυοκολάπτη και να απωλέσει την όρασή του. Η πρόληψη αυτή επέζησε έως τον 17ο αιώνα.

Στη σύγχρονη ιατρική η παιωνία θεωρείται ότι έχει αναλγητικές και ηρεμιστικές ιδιότητες.

Βιότοπος: δολίνες, διάκενα δασών ελάτης ή καστανιάς, θαμνότοποι σε μεσαία και μεγάλα υψόμετρα

Άνθη: μεγάλα και πάλλευκα.

Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος.

Ετυμολογία

Paeonia < παιωνία < Παίων (το όνομα παιωνία το έδωσε ο Θεόφραστος προς τιμήν του Παίωνος, μυθικού ιατρού των Ελλήνων θεών που μετατράπηκε σε λουλούδι από τον Πλούτωνα.)

masculua = αρρενωπή, αρσενική ==> λόγω της ευρωστίας του φυτού.

hellenica < Ελλάς (Hellas).

Όχη 28/04/2009 Εύβοια

φωτογραφία Στάθης Τσεκούρας

Σαγγιάς 17/04/2010 Μάνη

φωτογραφία Γιάννης Κοφινάς

Paeonia mascula subsp. mascula

Λέσβος 09/05/2009

φωτογραφία Βαγγέλης Παπιομύτογλου

Η Paeonia mascula subsp. mascula [(L.) Mill. 1768] έχει ευρεία κατανομή στην Νότια Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο. Στην Ελλάδα φύεται στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (Σάμος, Χίος, Λέσβος) και στον Ελικώνα της Στερεάς Ελλάδας.
Βιότοπος: ανοιχτά δάση ελάτης και καστανιάς, ρεματιές σε υψόμετρα 400-1200 μ.
Βλαστός 35-60 εκ., συνήθως γυμνός.
Κατώτερα φύλλα 9-21 ευρέως ελλειπτικά ελαφρώς χνουδωτά από κάτω, πράσινα και γυαλιστερά στην πάνω επιφάνεια.
Άνθη μοβ-κόκκινα.
Άνθιση Απρίλιος - Μάιος.

Ετυμολογία
Paeonia < παιωνία < Παίων ==> το όνομα παιωνία το έδωσε ο Θεόφραστος προς τιμήν του Παίωνος, μυθικού ιατρού των Ελλήνων θεών που μετατράπηκε σε λουλούδι από τον Πλούτωνα.
mascula = αρρενωπή, ανδρική ==> για να διαφοροποιηθεί από ομοειδή πιο λεπτά φυτά.

Paeonia peregrina

Βέρμιο 25/04/2011

φωτογραφίες Ζήσης Αντωνόπουλος

Η Paeonia peregrina (Miller 1768) είναι φυτό Ιταλίας, Βαλκανίων και Ανατολίας. 

Στην Ελλάδα φύεται στην βόρεια χώρα (και την Θάσο) και στο Ιόνιο (Λευκάδα).

Βιότοπος: φυλλοβόλα πλατύφυλλα δάση σε υψόμετρα 50-1500 μ.

Πολυετές φυτό με ατρακτοειδή ή κονδυλώδη ρίζα. Στελέχη λεία, ύψους 30-70 εκ. Φύλλα έντονα διαιρεμένα, πιο ωχρά στην κάτω επιφάνεια.

Άνθη με συνήθως λιγότερα (6) πέταλα από τις άλλες παιωνίες. Είναι λίγο κλειστά και μοιάζουν με κύπελλο..

Άνθιση: Απρίλιος -Μάιος.

Ετυμολογία:

Paeonia < παιωνία < Παίων ==> το όνομα παιωνία το έδωσε ο Θεόφραστος προς τιμήν του Παίωνος, μυθικού ιατρού των Ελλήνων θεών που μετατράπη-κε σε λουλούδι από τον Πλούτωνα.

peregrina = ξένη, εξωτική, περιπλανώμενη ==> με την έννοια ότι δεν έχει προτιμήσεις σε βιότοπο και βρίσκεται εδώ κι εκεί.

Centaurea xylobasis

Σάμος 06/07/2003 όρος Κέρκης

φωτογραφία Γιώργος Φάκας

Η Centaurea xylobasis Rech. f. 1938 είναι τοπικό ενδημικό φυτό τους όρους Κέρκης της Σάμου.

Βιότοπος: ασβεστολιθικά βράχια, βραχώδεις πλαγιές, σάρες σε υψόμετρα 800-1400 μ.

Πολυετές φυτό με ξυλώδη βάση και ακανθώδες μαξιλαρόμορφο σχήμα.

Άνθη φωτεινά χρυσοκίτρινα.

Άνθιση Ιούλιος - Αύγουστος.

Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (RDB 1996).

Ετυμολογία

Centaurea <Centaurus > Κένταυρος (ο Κένταυρος Χείρων ήταν γιατρός και δάσκαλος του Ασκληπιού).

xylobasis < ξύλο + βάσις. 

Campanula andrewsii subsp. hirsutula

Μονεμβασιά 06/04/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Η Campanula andrewsii subsp. hirsutula (Phitos 1965) είναι ενδημική της Πελοποννήσου, στην περιοχή της Μονεμβασιάς.

Βιότοπος: ρωγμές ασβεστολιθικών βράχων, πέτρινοι τοίχοι σπιτιών και κάστρων σε υψόμετρα 0-200 μ.

Διετές ή πολυετές αλλά μονοκαρπικό φυτό.

Τα φύλλα βάσης είναι λυροειδή και σχηματίζουν ρόδακα.

Ανθοφόροι βλαστοί αρκετοί, 10-30 εκ.

Στεφάνη σωληνοειδής 14-20 χιλ. με μπλε-ιώδες χρώμα.

Ανθίζει από τα τέλη Απριλίου μέχρι τα μέσα Ιουνίου.

Ετυμολογία:

Campanula < campana (λατιν.) < campanula υποκοριστικό

andrewsii < αφιερωμένη στον Άγγλο βοτανικό και βοτανικό χαράκτη Henry Charles Andrews (1794-1830).

hirsutula < υποκοριστικό του hirsutus > irsuto τριχωτός ==> με πυκνό, δασύ τρίχωμα = δασύτριχη.

Μονεμβασιά 06/04/2013

φωτογραφία Γιάννης Κοφινάς

Stachys chrysantha

Πάρνωνας 18/04/2010
φωτογραφία Γιάννης Γαβαλάς

Ο Stachys chrysantha (Boiss. & Heldr. 1846), είναι ενδημικό φυτό της Ανατολικής Πελοποννήσου, από τα βόρεια τμήματα του Πάρνωνα έως το ακρωτήριο του Μαλέα στα νότια.
Βιότοπος: ρωγμές σε βράχους, γκρεμοί, ορθοπλαγιές, πετρώδεις και χαλικώδεις θέσεις, σε υψόμετρα 0-1600 μ.
Πολυετές χασμοφυτικό φυτό με ξυλώδη κατώτερα τμήματα. 
Βλαστοί πλάγιοι, ανορθωμένοι ή κρεμάμενοι, καλυμμένοι με πυκνό λευκόγκριζο, εριώδες τρίχωμα.
Φύλλα αντίθετα, πυκνά εριώδη, ωοειδή έως υποκυκλικά, με οδοντωτό κράσπεδο.
Ταξιανθίες σε πυκνούς σπονδύλους, με 2-30 άνθη ή περισσότερα ανά ταξιανθία. Βράκτια έμμισχα, ωοειδή έως ελλειπτικά.
Στεφάνη δίχειλη, ωχροκίτρινη έως λεμονοκίτρινη, συνήθως με πορφυρές γραμμώσεις και στίξεις ιδιαίτερα στο κάτω χείλος. Άνω χείλος κυρτό, τριχωτό στην ράχη του. Κάτω χείλος τρίλοβο, με μεγαλύτερο τον μεσαίο λοβό.
Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος.

Ετυμολογία:
Stachys < στάχυς, από την διάταξη των ανθέων κατά μήκος του στελέχους.
chrysantha < χρυσός + άνθος.

Viola dirphya

 Δίρφυς 28/04/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Viola dirphya (Tiniakou, 1991) είναι ενδημική της Κεντρικής Εύβοιας (όρη Δίρφυς, Ξεροβούνι, Πυξαριά).

Βιότοπος: εσοχές μεταξύ ασβεστολιθικών βράχων, σπανιότερα σε σχισμές βράχων, σε υψόμετρα 100-1300 μ. σε θέσεις με έλατα ή κάτω από φτέρες και θάμνους

Φυτό πολυετές, λείο, με βλαστούς. Ρίζωμα λεπτό, ξυλώδες, που διακλαδίζεται στο ανώτερο τμήμα του και καταλήγει σε 1-3 ρόδακες φύλλων. Βλαστοί έως 12 εκ. Φύλλα πράσινα, με αβαθώς οδοντωτό περιθώριο, λεία ή με βραχείες τρίχες.

Σέπαλα επιμήκη, λογχοειδή, λεία. Πέταλα ανώτερα αντωοειδή, γαλάζια - γαλαζωπά με έντονες ιώδεις νευρώσεις. Πλήκτρο που σχηματίζει αμβλεία γωνία.

Άνθιση: Μάιος-Ιούνιος.

Ετυμολογία:

Viola < viola (δάνειο από κάποια μεσογειακή γλώσσα) - ελληνικά: ίον (< ιώδες χρώμα, κλπ).

dirphya < Δίρφυς (Δίρφη).

Pterocephalus perennis subsp. perennis

Μαίναλο 19/07/2008

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Ο Pterocephalus perennis (Coulter 1823) subsp. perennis είναι ενδημικό είδος της ηπειρωτική Ελλάδας (εκτός Ηπείρου) και της Εύβοιας.

Βιότοπος: πετρώδεις θέσεις, σχισμές βράχων σε υψόμετρα 900-2000 μ.

Πολυετές, πολύκλαδο, έρπον φυτό με προσκεφαλοειδή μορφή.

Φύλλα λυροειδή, επιμήκη, οδοντωτά με γκρι χνούδι,

Άνθη: ροζ ή απαλό μοβ, με τα εξωτερικά πέταλα μεγαλύτερα από τα εσωτερικά. Σε πλήρη άνθιση σκεπάζουν σχεδόν όλο το φυτό.

Άνθιση: από τα τέλη Μαΐου μέχρι αργά το καλοκαίρι.

Ετυμολογία:

Pterocephalus < πτερόν + κεφαλή = Πτεροκέφαλος

perennis < per (ενισχυτικό πρόθεμα) + ánnus (έτος) = πολυετής.

Πάρνηθα 06/07/2010

Πάρνηθα 06/07/2010

Consolida tuntasiana

Κιθαιρώνας 12/05/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Consolida tuntasiana [(Halácsy) Soó 1922] είναι ενδημική της Νότιας Ελλάδας, γνωστή από τα όρη Γεράνεια, Κιθαιρώνας, Ελικώνας και Πατέρας της Αττικής και τα όρη Αραχναίο και Κουλοχέρα της Πελοποννήσου. 

Περιγράφηκε από τα Γεράνεια.
Μικρό, μονοετές είδος, με ύψος 5-15 εκ.
Βλαστός όρθιος, απλός ή με λίγες διακλαδώσεις στην βάση του, αραιά τριχωτός.
Βιότοπος: πετρώδεις και βραχώδεις πλαγιές, διάκενα δασών με έλατα, σάρες και χαλικώδη μέρη.
Άνθη 2 -6 πορφυρά - ιώδη.
Ανθίζει Μάιο μέχρι αρχές Ιουνίου.

Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (RDB 2009), με τον χαρακτηρισμό «Κινδυνεύον» (ΕΝ).

Ετυμολογία:

Consolida < consolido (λατιν.) σταθεροποιώ, ενοποιώ < consolida λατινικό όνομα φυτού, του οποίου οι φαρμακευτικές ιδιότητες υποτίθεται ότι θεράπευαν τις πληγές.

tuntasiana < αφιερωμένη στο Έλληνα βοτανικό Βασίλειο Τούντα.

Consolida tenuissima

Ποικίλον όρος 01/05/2013

Η Κονσολίντα η λεπτότατη [Consolida tenuissima (Sibth. & Sm.) Soó 1922] είναι ενδημική των βουνών της Αττικής.