Cirsium eriophorum

Παρνασσός  30/07/2013
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Το Cirsium eriophorum [(L.) Scop. 1772] είναι ευρωμεσογειακό φυτό με εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Βιότοπος: ξηρά λιβάδια, βοσκότοποι σε υψόμετρα έως 1800 μ.

Διετές φυτό με ύψος 50-150 εκ. Στέλεχος ισχυρό, διακλαδισμένο, πυκνά τριχωτό.

Ταξιανθία σφαιρική πυκνά τριχωτή με ανθίδια ρόδινα.

Άνθιση: καλοκαιρινή.

Ετυμολογία:

Cirsium < κίρσιον και κιρσός (διευρυμένη φλέβα) ==> επειδή υποτίθεται ότι είδη του γένους θεράπευαν την πάθηση των κιρσών.

eriophorum < έριον (μαλλί) + φορώ ==> από τις χαρακτηριστικές εριώδεις τούφες στην κορυφή του.

Draba verna

Πάρνηθα  02/03/2008
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Draba verna (L. 1753) είναι ευρασιατικό φυτό με ευρεία εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.

Συνώνυμο: Erophila verna (L.) Chevall. 1828).

Βιότοπος: λιβάδια, δρόμο, δολίνες, διάκενα δασών σε υψόμετρα 0-1900 μ.

Ετήσιο λεπτό φυτό ύψους 3-12 εκ. Βασικά φύλλα σπατουλοειδή σε ρόδακα. Άνθη λευκά.

Άνθιση: Ιανουάριος - Μάιος.

Ετυμολογία:

Draba < δράβη (φυτό που αναφέρει ο Διοκσουρίδης) . Ο De Theis γράφει ότι, σύμφωνα με τον Λινναίο, Δράβη σημαίνει ξινή, πικάντικη, με αναφορά στη γεύση των φύλλων

verna < ver, véris έαρ, άνοιξη = εαρινή.

Erophila < ήρ (ιωνικά), το έαρ, η άνοιξη + φίλος ==> για την πρώιμη εαρινή ανθοφορία του.

Silene paradoxa

Οίτη 10/08/2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Silene paradoxa (L. 1763) είναι μεσογειακό φυτό με εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα και το Ιόνιο.

Βιότοπος: μεσογειακά λιβάδια σε υψόμετρα 100-1900 μ.

Άνθιση καλοκαιρινή

Ετυμολογία:

Silene < Silenus (λατιν.) < Σειληνός. Οι Σειληνοί ήταν ακόλουθοι του Διονύσου. Απεικονίζονται πολλές φορές με αυτιά και ουρά αλόγου και βγάζοντας αφρούς. Η ονομασία Silene ίσως αποτελεί υπαινιγμό για την ιξώδη έκκριση που καλύπτει πολλά είδη Σιληνής.

paradoxa < παράδοξη ==> λόγω της δυσκολίας μιας σωστής ταξινόμησης από την παρουσία αντιφατικών χαρακτήρων.

Heracleum sphondylium subsp. pyrenaicum

Οίτη 10/08/2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Heracleum sphondylium subsp. pyrenaicum [(Lam.) Bonnier & Layens 1894] είναι ευρωπαϊκό φυτό με εξάπλωση σε Πίνδο, Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο.

Βιότοπος: ορεινή βλάστηση, οικότοποι γλυκού νερού, άκρες δρόμων σε υψόμετρα 700 - 2500 μ..

Άνθιση καλοκαιρινή.

Ετυμολογία:

Heracleum < Ηράκλειον (< Ηρακλής) ==> φυτό που αναφέρει ο Θεόφραστος για τις θεραπευτικές του ιδιότητες.

sphondylium < σφόνδυλος ==> με μεγαθυμένους κόμβους παρόμοιους με τους σφόνδυλους.

pyrenaicum < Πυρηναία.

«Τὸ δ' Ἡράκλειον φύλλον μὲν ἔχει μέγα καὶ πλατὺ καὶ τρισπίθαμον πανταχῆ, ῥίζαν δὲ ὡς δακτύλου τὸ πάχος δίκραν ἢ τρίκραν, τῇ γεύσει μὲν ὑπόπικρον τῇ δ' ὀσμῇ καθάπερ λιβανωτοῦ καθαροῦ· ἀγαθὴν δὲ τῆς ἱερᾶς νόσου μιγνυμένην φώκης πιτύᾳ ὅσον τεταρτημόριον πίνειν, καὶ ὀδύνης κατὰ γαστέρα ἐν οἴνῳ γλυκεῖ, καὶ ἑλκῶν τῶν μὲν ὑγρῶν ξηρὰν τῶν δὲ ξηρῶν ἐν μέλιτι. αὗται μὲν οὖν ταύτας ἔχουσι διαφοράς τε καὶ δυνάμεις.» Θεόφραστος

Silene cythnia

Αμοργός 29/04/2011

φωτογραφία Γιάννης Γαβαλάς

Η Silene cythnia [(Halácsy) Walters 1964] είναι ενδημική Κυκλάδων, Ικαρίας και Ψαρών.

Περιγράφηκε από την Κύθνο με βάση συλλογή φυτών το 1892 του Τούντα.
Βιότοπος: φρύγανα, βραχώδεις και πετρώδεις θέσεις, σε υψόμετρα 0-900 (-1500) μ.
Πολυετής πόα με αρκετούς, πολύκλαδους, χνουδωτούς ανθοφόρους βλαστούς.
Άνθη: πέταλα δίλοβα, ρόδινα στην πάνω επιφάνεια και με σκούρες ραβδώσεις στην κάτω επιφάνεια.
Ανθίζει Απρίλιο - Ιούνιο
Ετυμολογία:
Silene < Silenus (λατιν.) > Σειληνός = Σιληνή.
cythnia < Κύθνος.

Αμοργός 29/04/2011

photo (c) Γιάννης Γαβαλάς

Hyoscyamus aureus

Κάρπαθος 27/03/2014

φωτογραφία Δαυΐδ Κουτσογιαννόπουλος

Ο Hyoscyamus aureus (L., 1753) είναι φυτό της Ανατολικής Μεσογείου, που μέσω Συροπαλαιστίνης φθάνει έως το ΝΔ Ιράκ.

Στην Ελλάδα αναφέρεται από λίγα νησιά του Νότιου Αιγαίου (Καστελόριζο, Ρόδος, Χάλκη, Κάλυμνος, Κάρπαθος, Ανάφη), την Κρήτη και την Μονεμβασιά.

Είναι κοινό στα ενετικά τείχη του Ηρακλείου και της παλιάς πόλης της Ρόδου. Από την Ρόδο προέρχεται και η υδατογραφία του φυτού που περιλαμβάνεται στην Flora Graeca.

Βιότοπος: συνήθως φύεται σε τείχη βυζαντινών και ενετικών κάστρων και σπάνια σε φυσικούς βιότοπους με ασβεστολιθικούς βράχους, σε υψόμετρα 0-50 (-150) μ.

Πολυετές τριχωτό φυτό με ξυλώδη βάση. Βλαστοί κρεμάμενοι, 30-80 εκ., μέτρια διακλαδισμένοι.

Ανθίζει σταδιακά για μεγάλη χρονική περίοδο. Άνθη ζυγόμορφα, χρυσοκίτρινα με καφέ-μοβ λαιμό.

Άνθιση: Μάρτιος - Μάιος.

Ετυμολογία:

Hyoscyamus < υς (χοίρος) + κύαμος (κουκί) ==> επειδή τους καρπούς του, που μοιάζουν με κουκί, τους τρώνε οι χοίροι ενώ είναι τοξικοί για τους ανθρώπους.

aureus (λατιν.) = χρυσός, χρυσαφένιος ==> από το χρώμα του άνθους.

Orchis mascula

Πάρνωνας 01/05.2010
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Orchis mascula [(L.) L. 1755] είναι ευρωπαϊκή ορχιδέα δασών και μεγάλων υψομέτρων. Περιγράφηκε το 1775 από την Σουηδία. Η ονομασία της οφείλεται στους δύο εύρωστους βολβούς της, σε σχήμα όρχεων.

Ψηλόλιγνο φυτό, με ύψος μέχρι 80 εκατοστά. Φύλλα 6-12 πράσινα, γυαλιστερά, ωοειδή.

Βιότοπος: ανοιχτά δάση, αλπικά λιβάδια σε υψόμετρα μέχρι 2.300 μέτρα.

Άνθη: μεγάλα, σε σκούρο ροζ ή βιολετί χρώμα και πυκνή ταξιανθία.

Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος.

Ετυμολογία:

Orchis (λατιν. θηλυκού γένους) < Όρχις (αρσενικού γένους), φυτό με δύο κονδύλους σε σχήμα όρχεων που αναφέρει ο Διοσκουρίδης // ο όρχις (< ορχίδιον < αρχίδι).

mascula = αρρενωπή.

Satureja thymbra

Κέα 30/04/2011
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Satureja thymbra (L. 1753) είναι μεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλλάδα, εκτός από την Πίνδο και την ΒΔ Μακεδονία.

Κοινό όνομα: θρούμπη, που διατηρεί το αρχαίο της όνομα «θύμβρα», όπως μας το παραδίδει ο Θεόφραστος σε πολλά χωρία του έργου του. Το όνομα «θύμβρα» είναι άγνωστης ετυμολογίας, γεγονός που δείχνει την πανάρχαια χρήση του.

Οι αρχαίοι Έλληνες το χρησιμοποιούσαν ως ισχυρό αφροδισιακό βότανο και το έβαζαν σε κρασί. Στην ελληνική λαϊκή ιατρική χρησιμοποιείται για την αντιμικροβιακή του δράση κατά της διάρροιας, των οδοντικών αποστημάτων, των πληγών του στόματος και των εντερικών παράσιτων.

Κυρίως όμως αποτελεί εκλεκτό άρτυμα, που αρωματίζει και νοστιμίζει κρέατα και πουλερικά. Χρησιμοποιείται επίσης σε μαρινάδες για μπριζόλες και ψάρια, σε σούπες και σάλτσες. Όπως και άλλα αρωματικά φυτά της ελληνικής φύσης, η θρούμπη χρησιμοποιείται από τις παραδοσιακές τεχνικές ως φυσικό συντηρητικό τροφίμων. Το αιθέριο έλαιο είναι περιζήτητο από την ποτοποιία.

Η Satureja thymbra είναι μικρό, πολύκλαδο, αραιά καλυμμένο με λευκές τρίχες φρύγανο, με άρωμα παρόμοιο με του θυμαριού. Φυτό πολύ αρωματικό.

Φύεται σε ξηρές πετρώδεις τοποθεσίες και φρύγανα, σε υψόμετρα 0-950 (-1900) μ..

Φύλλα αντωοειδή, μυτερά με βλεφαρίδες κοντά στην βάση.

Άνθη ρόδινα σε σπονδύλους με κάλυκες οξύληκτους και τριχωτούς.

Ανθίζει Απρίλιο - Ιούνιο.

Ετυμολογία:

Satureja < αβέβαιης ετυμολογίας. Το πιθανότερο από saturejum σάλτσα με μείγμα διαφόρων συστατικών. Άλλες εκδοχές: [1] séro satum σπόρος. [2] σᾱτῠρος [3[ s'átar αραβική λέξη για διάφορα φυτά.

thymbra < θύμβρα (φυτό που αναφέρεται από τον Διοσκουρίδη).

«θύμβρα· καὶ αὐτὴ γνώριμος, γεννωμένη ἐν λεπτογείοις καὶ τραχέσι τόποις, ὁμοία θύμῳ, ἐλάσσων μέντοι καὶ ἁπαλωτέρα, φέρουσα στάχυν ἄνθους μεστόν, ἔγχλωρον.    δύναται δὲ τὰ αὐτὰ τῷ θύμῳ ὁμοίως λαμβανομένη καὶ πρὸς τὴν ἐν ὑγιείᾳ χρῆσιν εὔθετος. γίνεται δὲ καὶ σπαρτὴ θύμβρα, κατὰ πάντα τῆς ἀγρίας ἐλάσσων, εὐχρηστοτέρα δὲ πρὸς βρῶσιν διὰ τὸ μὴ ἐπιτετάσθαι τὴν δριμύτητα.» Διοσκουρίδης

 

Centaurea orphanidea

Δήλεσι 23/05/2013

Η Centaurea orphanidea (Κενταύρια του Ορφανίδη) είναι ενδημική της  Στερεάς και της Εύβοιας. Ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του βοτανικού Θεόδωρου Ορφανίδη. Περιγράφτηκε το 1856 (Boiss.) από την Αττική. Ανθίζει από τα τέλη Μαΐου σε ελαιώνες, άκρες δρόμων, φρυγανότοπους

Μερέντα (Μαρκόπουλο Μεσογείων) 28/05/2013

Veronica chamaedrys subsp. chamaedryoides

Παγγαίο 05/06/2010
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Veronica chamaedrys (L. 1753) subsp. chamaedryoides [(Bory & Chaub. 1838) M.A. Fisch. 1991], είναι ελληνικό ενδημικό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα, πλην Κρήτης και νησιών Αιγαίου.
Βιότοπος: θαμνώνες, φυλλοβόλα δάση, λιβάδια, σκιερά ενδιαιτήματα, σε υψόμετρα 200-1500 (-2100) μ.
Πολυετές ριζωματώδς φυτό. Βλαστός 15-30 εκ.
Μοιάζει με το τυπικό υποείδος Veronica chamaedrys subsp. chamaedrys, που είναι ευρωσιβηρικό φυτό και με το οποίο συνυπάρχει, δίνοντας και ενδιάμεσες μορφές. Ξεχωρίζει από τα φύλλα του που είναι οδοντωτά με μακριά δόντια, από το μικρότερο περιάνθιο και από τον χρωματοσωματικό του αριθμό (2n=16).
Άνθη σε φωτεινό μπλε ή σε συνδυασμού λευκού και μπλε.
Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος.

Ετυμολογία:
Veronica < από το όνομα Santa Veronica, επειδή είναι ένα μικρό λουλούδι που εμφανίζεται κοντά στην Μεγάλη Εβδομάδα.
chamaedrys < χαμαί + δρυς ==> με φύλλα σαν της δρυός (βελανιδιάς) ==> Η χαμαίδρυς αναφέρεται από τον Θεόφραστο και τον Διοσκουρίδη.
chamaedryoides < χαμαίδρυς + είδος ==> μοιάζει με χαμαίδρυ.

Corydalis solida subsp incisa

03/04/2014 Κιθαιρώνας
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Corydalis solida subsp. incisa (Lidén 1988) είναι βαλκανικό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Βιότοπος: δάση, πετρώδεις λιβάδια, συχνά με Crocus nivalis, Scilla bifolia κ.ά εκεί που λιώνει το χιόνι, σε υψόμετρα (500-) 900-1700 (-2200) μ.

Γεώφυτο με όρθιο βλαστό και φύλλα βαθειά τρισχιδή.

Βράκτια οδοντωτά.

Άνθη ρόδινα ή λευκορόδινα σε μακρύ πυκνό βότρυ.

Ανθίζει Μάρτιος - Ιούνιος.

Ετυμολογία:

Corydalis < κορυδαλλίς (αναφέρεται από τον ποιητή Θεόκριτο) ==> επειδή το σχήμα του άνθους θυμίζει το λοφίο του κορυδαλλού.

solida < solido συμπαγής, πυκνός ==> από τον συμπαγή, χωρίς κοιλότητες, βολβό του.

incisa < incido κόβω, αποκόπτω, περικόπτω ==> από το κοφτό μέτωπο του άνθους.

Ophrys spruneri

Κροκεές 06/04/2013 Λακωνία
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Ophrys spruneri (Nyman 1855) είναι ενδημική ορχιδέα της Κεντρικής και Νότιας Ελλάδας, Κρήτης, Κυκλάδων και νησιών Αιγαίου.

Συνώνυμο: Ophrys sphegodes subsp. spruneri

Βιότοπος: φρυγανότοποι, θαμνώνες, ανοίγματα δασών, παρυφές δρόμων, σε υψόμετρα έως 900 μέτρα.

Άνθος: Τρίλοβο, σκούρο καφέ ή μαύρο, με λαμπερό γαλάζιο θυρεό σε σχήμα Η.

Άνθιση: Μάρτιος - Μάιος.

Ετυμολογία:

Ophrys < Οφρύς (φρύδι). Δεν είναι ξεκάθαρο σε ποια χαρακτηριστικά του γένους αναφέρεται το όνομα.

spruneri < προς τιμήν του Βαυαρού βοτανικού Wilhelm von Spuner (1805-1874).

Vicia sativa

Τουρκοβούνια 24/02/2010

Centaurea achaia subsp. achaia

Γεράνεια 03/05/3013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Centaurea achaia (Boiss. & Heldr. 1856) subsp. achaia είναι ενδημική της Βόρειας Πελοποννήσου (Μαίναλο, Χελμός, Ύδατα Στυγός, φαράγγι Βουραϊκού, περιοχή Καλαβρύτων) και της Δυτικής Αττικής (Γεράνεια, Πατέρας).

Βιότοπος: ξηρές και άγονες θέσεις, σε λοφώδη υψώματα, σε ασβεστολιθικές πλαγιές και δίπλα σε δρόμους και μονοπάτια.

Πολυετής πόα, με μεγάλη μορφολογική ποικιλότητα.

Άνθη: ρόδινα, ιώδη ή λευκά.

Άνθιση: Μάιος - Αύγουστος.

Ετυμολογία:

Centaurea < Centaurus < Κένταυρος (ο Κένταυρος Χείρων ήταν γιατρός και δάσκαλος του Ασκληπιού)

achaia < Αχαΐα.

Halacsyella parnassica (Edraianthus parnassicus)

Οίτη 10/08/2013
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Halacsyella parnassica [(Boiss. & Spruner) Janch. 1910] είναι ορεινό φυτό, ενδημικό Στερεάς Ελλάδας (Βαρδούσια, Γκιώνα, Οίτη, Παρνασσός, Τυμφρηστός) και Πελοποννήσου. 

Βιότοπος: πετρώδεις θέσεις, υποαλπικές θέσεις και ανοίγματα δασών σε υψόμετρα έως 2500 μ. 

Ενδιαφέρον έχει η ιστορία του ονόματός του.

Το 1846 ονομάστηκε Campanula parnassica (Boiss. & Spruner), το 1894 σε Edraianthus parnassicus (Halácsy ) και το 1910 σε Halacsyella parnassica (Janch.) που είναι σήμερα το αναγνωρισμένο βοτανικό όνομα

Ετυμολογία:

Halacsyella < αφιερωμένη στον Αυστριακό βοτανικό Eugen von Halácsy (1842-1913), συγγραφέα του Conspectus florae Graecae.

parnassica < Παρνασσός.

Edraianthus  < εδραίος + άνθος.

Οίτη 10/08/2013

Tripolium pannonicum (Aster tripolium)

Σχινιάς 19/11/2014
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Το Tripolium pannonicum [(Jacq.) Dobrocz. 1962] έχει ευρεία εξάπλωση στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.

Συνώνυμο: Aster tripolium L. 1753.

Βιότοπος: Παραθαλάσσιες τοποθεσίες, λιμνοθάλασσες, υγρότοποι.

Όρθιο φυτό, πολύ διακλαδισμένο, με λεπτούς βλαστούς και φύλλα επιμήκη-λογχοειδή, λίγο σαρκώδη.

Ανθικά κεφάλια με περιφερειακά ανθίδια επιμήκη, γαλάζια ή ιώδη μέχρι 2 εκ. μήκος και δίσκο με ανθίδια κίτρινα.

Άνθιση φθινοπωρινή.

Ετυμολογία:

Tripolium < τρις + πολιός ==> αναφέρεται στις χρωματικές αλλαγές του άνθους μέχρι τον πάππο.

pannonicum < Pannonia, Παννονία, ιστορική περιοχή της Κεντρικής Ευρώπης που βρισκόταν στην θέση της σημερινής Ουγγαρία και εν μέρει των όμορων της χωρών.

Aster < αστήρ ==> επειδή έχει το σχήμα που δίνουμε στο στυλιζαρισμένο αστέρι.

Λούτσα (Αρτέμιδα) 14/12/2013

Carlina frigida

Οίτη 10/08/2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Carlina frigida Boiss. & Heldr. 1846 subsp. frigida είναι φυτό της Ανατολικής Μεσογείου με εξάπλωση σε Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο.

Βιότοπος: ορεινή βλάστηση, μεσογειακά λιβάδια σε υψόμετρα 900-1200 μ.

Άνθιση καλοκαιρινή.

Ετυμολογία:

Carlina < γένος αφιερωμένο στο Καρλομάγνο, επειδή υποτίθεται ότι θεράπευσε τον στρατό του από την πανώλη με κάποια καρλίνα.

frigida (λατιν.) = ψυχρή, κρύα (< frigido ψύχω, κρυώνω) ==>  αναφορά στους ψυχρούς βιότοπους που προτιμά το φυτό.

Οίτη 10/08/2013

Verbascum pangaeum

Παγγαίο  05/06/2010
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Verbascum pangaeum (Murb. & Rech. f. 1939) είναι ενδημικό του όρους Παγγαίο της Ανατολικής Μακεδονίας.

Βιότοπος: υψηλή ορεινή βλάστηση, άκρες δρόμων, διάκενα δασών σε υψόμετρα 1500-1950 μ.

Άνθιση καλοκαιρινή.

Ετυμολογία:

Verbascum < barba < barbáscum γενειάδα, από τις τρίχες στα φύλλα και τα άνθη.

pangaeum < Παγγαίο.

Παγγαίο  05/06/2010

Verbena officinalis

Οίτη  10/08/2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Verbena officinalis (L. 1753) είναι ευρασιατικό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα. 

Βιότοπος: θέσεις με ανθρωπογενή επιβάρυνση, άκρες δρόμων, υγρές τοποθεσίες σε υψόμετρα 0-1000 (-1400) μ.

Πολυετές φυτό. Άνθος πεντάλοβο σε απλό λιλά ή μοβ με κίτρινο λαιμό.

Άνθιση: Ιούνιος - Αύγουστος.

Ετυμολογία:

Verbena < vérber (λατιν.) κλαδί.

officinalis < offícina, μεσαιωνικό εργαστήριο για παρασκευή φαρμάκων και αρωμάτων = φαρμακευτική.

Orchis provincialis

Πάρνωνας 01/05/2010
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Orchis provincialis (Balbis ex Lamarck & DC. 1806) είναι μεσογειακή ορχιδέα με εξάπλωση από την Πορτογαλία μέχρι την Τουρκία. Περιγράφηκε από την επαρχία Var της Προβηγκίας στην Νότια Γαλλία το 1806.
Μοιάζει πολύ με την Orchis pauciflora αλλά είναι πολύ πιο ανοιχτόχρωμη, με υποκίτρινα άνθη και στικτά φύλλα. Χείλος τρίλοβο με κόκκινα στιγματα, κήφωση στο κέντρο και λοβούς έντονα αναδιπλωμένους προς τα κάτω. Πλήκτρο με ελαφρά διόγκωση στην άκρη. Φύεται σε λιβάδια, μακκία βλάστηση, φωτεινά δάση πλατύφυλλων και κωνοφόρων.
Στην Ελλάδα φύεται σ΄ όλη τη χώρα αλλά η κύρια εξάπλωσή της είναι στον ορεινό όγκο της Πίνδου και των προεκτάσεών της. Ανθίζει Απρίλιο - Μάιο.

Ετυμολογία:
Orchis (λατιν. θηλυκού γένους) < Όρχις (αρσενικού γένους), φυτό με δύο κονδύλους σε σχήμα όρχεων που αναφέρει ο Διοσκουρίδης // ο όρχις (< ορχίδιον < αρχίδι).
provincialis < Provence (Προβηγκία), περιοχή της Γαλλίας.

Cirsium vulgare

Πάρνηθα  26/08/2008
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Cirsium vulgare [(Savi) Ten. 1838] είναι ευρωμεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.

Βιότοπος: άκρες δρόμων, λιβάδια, διάκενα δασών σε υψόμετρα 0-1500 μ.

Διετές ή βραχύβια πολυετές φυτό με ύψος 60-100 εκ. Στέλεχος με αραιό αραχνοειδές τρίχωμα, αγκαθωτό. Ανθίδια ροζ-μοβ.

Άνθιση: τέλη Μαΐου - Σεπτέμβριος.

Ετυμολογία:

Cirsium < κίρσιον και κιρσός (διευρυμένη φλέβα) ==> επειδή υποτίθεται ότι είδη του γένους θεράπευαν την πάθηση των κιρσών.

vulgare < vúlgus κοινός, ευρέως διαδεδομένος = κοινό.

Echinops ritro subsp. sartorianus

Παρνασσός  30/07/2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Ο Echinops ritro subsp. sartorianus [(Boiss. & Heldr.) Kožuharov 1975] είναι ελληνικό ενδημικό υποείδος με εξάπλωση στην Πελοπόννησο και την Στερεά Ελλάδα. 

Βιότοπος: βραχώδη υποαλπικά λιβάδια, διάκενα δασών σε υψόμετρα 600-1500 μ.

Πολυετές φυτό με ξυλώδη ρίζα. Άνθη σε βαθύ μπλε.

Άνθιση καλοκαιρινή

Ετυμολογία:

Echinops < εχίνος (ο αχινός και ο σκαντζόχοιρος)  + όψις ==> αναφορά στην ακανθώδη όψη της ταξιανθίας.

ritro < ρύτρος (όνομα φυτού που αναφέρουν ο Θεόφραστος και ο Ιπποκράτης).

sartorianus < αφιερωμένο στο Γερμανό βοτανικό και φαρμακοποιό του βασιλιά Όθωνα Joseph Sartori (1809-1885) ερευνητή της ελληνικής χλωρίδας.

Salvia amplexicaulis

Παγγαίο 05/06/2010
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Salvia amplexicaulis (Lam. 1791) είναι φυτό των Βαλκανίων και της ΒΔ Ανατολίας με εξάπλωση από την Στερεά Ελλάδα και βορειότερα.

Βιότοπος: αραιό δάσος, λιβάδια, μακκία βλάστηση σε υψόμετρα 200-800 (-1700) μ.

Πολυετές φυτό περίβλαστο, τριχωτός, με ύψος 30-80 εκ.

Στεφάνη άνθους μπλε-ιώδης με το άνω χείλος ελαφρώς κυρτό.

Άνθιση: τέλη Μαΐου - αρχές Αυγούστου.

Ετυμολογία:

Salvia < sálvo θεραπεύω, διασώζω ==> όνομα που χρησιμοποιεί ο Πλίνιος για το φασκομηλο Salvia officinalis και τις θεραπευτικές του ιδιότητες.

amplexicaulis < amplector περεβάλλω, αγκαλιάζω + caulis ( < καυλός = βλαστός) ==> αναφορά στα φύλλα που περιβάλλουν τον βλαστό.

Betonica alopecuros (Stachys alopecuros)

Παρνασσός 30/07/2013
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Betonica alopecuros (L. 1753) subsp. alopecuros είναι ευρωπαϊκό των μεγάλων υψομέτρων. Στην Ελλάδα εξαπλώνεται στην δυτική χώρα, από την Πελοπόννησο έως την Βόρεια Πίνδο και την Δυτική Μακεδονία.

Βιότοπος: πετρώδεις θέσεις και ορεινοί οικότοποι σε υψόμετρα 1300-2500 μ.

Άνθιση καλοκαιρινή

Ετυμολογία:

Betonica < Vettonica, όνομα φαρμακευτικού φυτού που αναφέρει ο Πλίνιος από την Ιβηρική χερσόνησο.

alopecuros < αλώπηξ, -εκος (αλεπού) + ουρά (από την μορφή της ταξιανθίας).

Παρνασσός 30/07/2013

Παρνασσός 30/07/2013

Trifolium pratense

Οίτη 10/08/2013
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Το Trifolium pratense (L. 1753) είναι ευρωσιβηρικό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα. Καλλιεργείται για ζωοτροφές αλλά παραμένει στην φύση στις εύκρατες περιοχές.

Βιότοπος: λιβάδια και ανοίγματα δασών σε υψόμετρα 0-400 (-1900) μ.

Πολυετές φυτό με ύψος 20-60 εκ. Φυλλάρια ελλειπτικά, χνουδωτά.

Άνθη ροζ-μοβ.

Άνθιση: Μάιος - αρχές Αυγούστου.

Ετυμολογία: 

Trifolium < tres (τρις) + folium (λατιν.) φύλλο = Τριφύλλι.

pratense < prato γρασίδι = των λιβαδιών.

Βέρμιο 11-07-2009

Muscari pulchellum

Ακρωτήριο Μελαγκάβι 10/03/2013 Λουτράκι
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Muscari pulchellum (Boiss. 1859) subsp. pulchellum είναι ενδημικό της Στερεάς Ελλάδας και της Πελοποννήσου. 

Από τις Κυκλάδες έχει περιγραφεί το υποείδος Muscari pulchellum subsp. clepsydroides (Karlén 1984) επίσης ενδημικό.

Βιότοπος: πετρώδεις θέσεις και φρυγανότοποι από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι την ορεινή ζώνη.

Βολβώδες πολυετές φυτό.

Άνθη: γαλαζορόδινα.

Άνθιση: Ιανουάριο μέχρι Απρίλιο, ανάλογα με το υψόμετρο.

Ετυμολογία:

Muscari < μόσχος (σχετίζεται με το περσικό mushka = γεννητικός αδένας), ελαιώδες, έντονα αρωματικό υγρό που βγαίνει από τον γενετικό αδένα του ασιατικού ελαφιού «μόσχος ο μοσχοφόρος» (πρβ: μοσκοβολώ, μοσχοκάρυδο, κ.ά.). Ίσως επειδή φυτά του γένους Muscari είναι πολύ αρωματικά.

pulchellum < pulcher, όμορφο, ωραίο

Cardopatium corymbosum

Λαυρεωτική 28/05/2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Cardopatium corymbosum  [(L.) Pers. 1807] είναι μεσογειακό φυτό από την Ιταλία και ανατολικότερα.

Συνώνυμο: Echinops corymbosus L.

Έχει ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα, κυρίως σε παραθαλάσσιες περιοχές.

Βιότοπος: παράκτια ενδιαιτήματα, άκρες δρόμων, ξηρά λιβάδια, αρχαιολογικοί χώροι σε υψόμετρα 0-400 μ.

Πολυετές είδος. Φύλλα ακανθώδη με αιχμηρά άκρα, της βάσης σε ρόδακα.

Άνθιση: τέλη Μαΐου - αρχές Αυγούστου.

Ετυμολογία:

Cardopatium (ή Cardopatum) < Carduus + patulum (< pateo ευρύ, εκτεταμένο) ==>  αναφορά στην γενική εμφάνιση του φυτού.

corymbosum < κόρυμβος (κορυφή) ==> επειδή τα άνθη, ανεξάρτητα από το ύψος των ποδίσκων, εμφανίζονται στο ίδιο επίπεδο.

Carduus < carduus (λατιν.) αγκάθι (ελλ. κάρδον») < ίσως από «άρδις» (αιχμή του βέλους.

Λαυρεωτική 28/05/2013

Minuartia stellata

Παρνασσός 30/07/2013
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Minuartia stellata [(E. D. Clarke) Maire & Petitm. 1908] είναι ενδημικό είδος της Ελλάδας και της Νότιας Αλβανίας. Στην χώρα μας εξαπλώνεται σε Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα, Νότια Πίνδο.

Συλλέχτηκε στον Παρνασσό το 1801 από τον Βρετανό ταξιδιώτη E. D. Clarke, ο οποίος στη συνέχεια το περιέγραψε ως Cherleria stellata.

Σχηματίζει εκτεταμένους, πολύ πυκνούς, πράσινους τάπητες σε απότομες, βραχώδεις ασβεστολιθικές πλαγιές, σε υψόμετρα πάνω από 1500 μέτρα.

Ετυμολογία:

Minuartia < γένος αφιερωμένο στον Juan Minuart (1693-1768), Ισπανό βοτανικό.

stellata < stella (λατιν.) αστέρι ==> ονομάστηκε stellata (αστερωτή) από την διάταξη των φύλλων, η οποία έχει το σχήμα στυλιζαρισμένων αστεριών.

Cherleria < γένος αφιερωμένο στον Ελβετό βοτανικό Johann Heinrich Cherler (1570-1610).

Lactuca muralis

Οίτη  10/08/2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Lactuca muralis [(L.) Gaertn. 1791] είναι ευρωπαϊκό φυτό που φτάνει έως τον Καύκασο. Έχει ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.

Συνώνυμο: Mycelis muralis [(L.) Dumort. 1827).

Βιότοπος: Δάση, προεξοχές σε βράχους, φαράγγια σε υψόμετρα 300-1600 μ.

Πολυετές ριζωματώδες φυτό με όρθιους βλαστούς ύψους 20-80 εκ. Κάτω και μεσαία φύλλα περίβλαστα.

Άνθη κίτρινα-λεμονί

Άνθιση: Ιούνιος - Σεπτέμβριος

Ετυμολογία:

Lactuca < lac, láctis, γάλα ==> για τον άφθονο λευκό χυμό που έχουν είδη του γένους ==> μαρούλι, θρίδαξ

muralis  < murus τοίχος ==> αναφορά στον βιότοπο (βράχοι).

Mycelis < αρχαίο όνομα ασαφούς προέλευσης.

Anacamptis sancta

Λέσβος 14/05/2014

φωτογραφία Δαυΐδ Κουτσογιαννόπουλος

Η Anacamptis sancta [(L. 1759) R. M. Bateman, Pridgeon & M.W.Chase 1997]) εξαπλώνεται στην Ανατολική Μεσόγειο από την Παλαιστίνη, το Ισραήλ, τον Λίβανο, την Συρία, την Τουρκία μέχρι την Κύπρο, την Κρήτη και το Αιγαίο. Περιγράφηκε το 1759 από την Χάιφα και ονομάστηκε «ιερή», γιατί στην περιοχή βρίσκονται οι Άγιοι Τόποι του χριστιανισμού. 
Στην Ελλάδα είναι σχετικά σπάνια στην Κρήτη και την Κάρπαθο, σχηματίζει μεγάλους πληθυσμούς στην Ρόδο, την Αμοργό και άλλα νησιά και γενικά είναι συχνή σε νησιά των Κυκλάδων, της Δωδεκανήσου και στα μεγάλα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου Ικαρία, Σάμο, Χίο και Λέσβο. 

Βιότοπος: ξηρά λιβάδια, φρύγανα, ανοικτό περιβάλλον, θαμνότοπους, υποβαθμισμένα ή υπερβοσκημένα εδάφη, σε υψόμετρα μέχρι 800 μ.
Η Anacamptis sancta (συνώνυμο: Orchis sancta) έχει στενή συγγένεια με την Orchis fragrans αλλά τα άνθη της είναι πολύ μεγαλύτερα, άστικτα, ρόδινα μέχρι λευκά. Το χείλος είναι τρίλοβο και οδοντωτό στις άκρες. Τα φύλλα στην εποχή της άνθησης έχουν ξεραθεί. Υβριδίζεται συχνά με τη συγγενική της Anacamptis fragrans και μάλιστα έχει αποδώσει ένα υβρίδιο με σταθερά χαρακτηριστικά, το Anacamptis x kallithea (E. Klein). 
Ανθίζει όψιμα από τα τέλη Απριλίου και μετά.

Ετυμολογία:
Anacamptis < ανά + κάμπτω (από την κάμψη των γυρεομαγματων προς τα πίσω).
sancta = ιερή.

Sedum hispanicum

Οίτη 15/05/2010
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Sedum hispanicum L. 1753 είναι ευρασιατικό φυτό με εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.

Βιότοπος: ξηρά ηλιόλουστα ή ημισκιασμένα βράχια, δασικά ξέφωτα σε υψόμετρα (0-) 300-1800 μ.

Ετήσιο ή πολυετές φυτό  με κοντούς μη ανθοφόρους βλαστούς στην βάση. Φύλλα ελλειπτικά-γραμμικά επαλλάσοντα. Ανθοφόροι βλαστοί 4-15 εκ.

Άνθη με 5-7 πέταλα κοκκινωπά-μοβ.

Άνθιση: Μάιος - Ιούλιος.

Ετυμολογία:

Sedum < sédo (λατιν.) ανακουφίσω, καταπραΰνω, ηρεμώ ==>- επειδή τα φύλλα κάποιων ειδών υποστηρίζεται ότι ανακουφίζουν από τον πόνο των τραυμάτων.

hispanicus < Hispania Ισπανία.

Centaurea pelia

Γεράνεια 25/05/2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Centaurea pelia (DC. 1838) είναι ενδημική της Στερεάς Ελλάδας, της Θεσσαλίας (Πήλιο) και της Μακεδονίας (Βούρινος).

Βιότοπος: χλοώδεις θέσεις, ξηρά λιβάδια, άκρες δρόμων και φρυγανότοποι, από τα 200 περίπου μέτρα μέχρι την ορεινή ζώνη.

Φυτό με όρθιους τριχωτούς βλαστούς.

Άνθη: κίτρινα-λεμονί.

Άνθιση: Μάιος - Ιούνιος.

Ετυμολογία:

Centaurea < Centaurus < Κένταυρος (ο Κένταυρος Χείρων ήταν γιατρός και δάσκαλος του Ασκληπιού).

pelia < Πήλιο.

Senecio rupestris

Χελμός 12/06/2010
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Senecio rupestris (Waldst. & Kit. 1803) είναι ευρωμεσογειακό είδος με ευρεία εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα και μία μόνο παρουσία στην Κρήτη στο φαράγγι Κοτσιφού (Heldreich 1846).

Βιότοπος: βραχώδεις και πετρώδεις ασβεστολιθικές πλαγιές σε υψόμετρα 200-1900 μ.

Ετήσιο ή βραχύβιο πολυετές φυτό με ύψος 5-30 εκ.

Άνθιση: Μάιος - Αύγουστος.

Ετυμολογία:

Senecio < sénex γέρος ==> αναφορά στον σφαιρικό και λευκό πάππο του φυτού (το όνομα αναφέρεται από τον Πλίνιο) = Σενέκιο

rupestris < rupes βράχος = του βράχου.