Οι φίλοι του μπλοκ

Τετάρτη 21 Νοεμβρίου 2012

Centaurea nervosa ssp promota

Οίτη 26/07/2008
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Centaurea promota [(E. Gamal-Eldin & Wagenitz) Strid] είναι ενδημικό φυτό της Ελλάδας με εξάπλωση στην Πίνδο και την Στερεά Ελλάδα.
Συνώνυμο: Centaurea nervosa subsp. promota.
Βιότοπος: λιβάδια, πετρώδεις πλαγιές σε υψόμετρα 1400-2200 μ.
Άνθιση καλοκαιρινή.

Ετυμολογία:
Centaurea < Centaurus < Κένταυρος (ο Κένταυρος Χείρων ήταν γιατρός και δάσκαλος του Ασκληπιού).
promota < promoveo προάγω, αναβαθμίζω, προβιβάζω.
nervosa < nérvus νεύρο ==> με νευρώσεις στα φύλλα.

Τρίτη 20 Νοεμβρίου 2012

Xeranthemum annuum

Βέρμιο 11/07/2009
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Xeranthemum annuum (L. 1753) είναι φυτό της Ανατολικής Ευρώπης, Βαλκανίων και Ανατολίας. Στην Ελλάδα κατανέμεται από την Ρούμελη και βορειότερα.
Βιότοπος: ξηρά λιβάδια, άκρες δρόμων, πετρώδεις θαμνότοποι.
Μονοετής πόα με ύψος 20-80 εκ.
Άνθη ρόδινα που διατηρούνται άριστα και αποξηραμένα.
Ανθίζει από τον Μάιο.

Ετυμολογία:
Xeranthemum < ξηρός + άνθεμον ==> επειδή θυμίζει αποξηραμένο άνθος.
annuum (λατιν.) = ετήσιο, μονοετές ==> αναφέρεται στην διάρκεια της περιόδου βλάστησης.

Δευτέρα 22 Οκτωβρίου 2012

Prospero autumnale

Πάρνηθα 05/10/2008
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Prospero autumnale (Speta 1982) είναι μεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Συνώνυμο: Scilla autumnalis L.
Βιότοπος: βραχώδεις τοποθεσίες, πρανή, φρύγανα, άκρες δρόμων, λιβάδια, σε υψόμετρα 0-1200 (-1800) μ.
Πολυετές βολβώδες φυτό με βλαστό όρθιο. Φύλλα γραμμοειδή, λεία, όλα παράρριζα, που εμφανίζονται μετά την άνθιση.
Άνθη μικρά, ρόδινα, κυανά ή ιώδη, με μαύρους ανθήρες και λεπτούς ποδίσκους. Ταξιανθία σε πυραμιδοειδή βότρυ στην κορυφή του βλαστού.
Ανθίζει Αύγουστο - Οκτώβριο.

Ετυμολογία:
Prospero < προς + περάω (διέρχομαι, διεισδύω) ==> αναφέρεται στο ότι το γένος πλησιάζει το γένος Scilla.
autumnale < autumnus φθινόπωρο = φθινοπωρινό.

Τρίτη 16 Οκτωβρίου 2012

Urginea maritima σκιλλοκρεμμύδα

Αμοργός 27/09/2007


Η σκιλλοκρεμμύδα Urginea maritima (L.) Baker 1873 [συνώνυμο: Drimia maritima (L.) Stearn 1978)] αρχίζει να ανθίζει από τον Σεπτέμβριο. Είναι ένα πλατιά διεσπαρμένο φυτό και παρά το επιστημονικό της όνομα (maritima=παράλια) φυτρώνει και στα βουνά, σε μέσα υψόμετρα. Ο βολβός της σκιλλοκρεμμύδας είναι ογκώδης και φτάνει σε διάμετρο τα 15 εκατοστά. Τα φύλλα της είναι λεία, πλατιά και λογχοειδή. Βγαίνουν τον χειμώνα σε δέσμη αλλά το καλοκαίρι ξεραίνονται και πέφτουν, λίγο πριν από την φθινοπωρινή άνθηση. Ο ανθοφόρος βλαστός είναι όρθιος, λεπτός, άφυλλος και κοκκινωπός. Τα άνθη, που σχηματίζουν πυκνή και μακρόστενη ταξιανθία, έχουν τέπαλα λευκά με ρόδινο νεύρο.  Είναι φυτό δηλητηριώδες αλλά χρησιμοποιείται σε πολλές φαρμακευτικές εφαρμογές, ήδη από την αρχαιότητα.

Μερικές ακόμα πληροφορίες υπάρχουν στον σύνδεσμο:

http://nature-greec.blogspot.gr/2011/10/urginea-maritima.html


 Λαυρεωτική 11/10/2008


Αμοργός 01/09/2005

Αμοργός 23/11/2007



Πέμπτη 11 Οκτωβρίου 2012

Cyclamen hederifolium

Πάρνηθα 18/10/2008
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Cyclamen hederifolium (Aiton 1789) subsp. hederifolium είναι μεσογειακό είδος, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: υγρές θέσεις σε δάση, χαράδρες και ρεματιές γενικά σε σκιερές θέσεις και σε υψόμετρα 0-1300 μ.
Είδος συχνά καλλιεργούμενο.
Φύλλα παρόμοια μ΄ αυτά του κισσού (hedera) απ' όπου και το όνομα. Τα φύλλα εμφανίζονται μαζί με τα άνθη ή αμέσως μετά.
Κόνδυλος πολύ μεγάλος, πεπλατυσμένος, χωρίς χοντρές ρίζες.
Άνθη ανοιχτορόδινα, σκούρα με προεξοχές στη στεφάνη.

Ετυμολογία
Cyclamen < κυκλάμινος < κύκλος ==> από τους τέλειους κύκλους που κάνουν οι καρποφόροι βλαστοί και η στεφάνη.
hederifolium < hedera κισσός + folium φύλλο = κισσόφυλλο.




Τετάρτη 3 Οκτωβρίου 2012

Biarum tenuifolium subsp. abbreviatum

Δελφοί 31/10/2009
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Biarum tenuifolium subsp. abbreviatum [(Schott) K.Richt. 1890] εξαπλώνεται στην Ελλάδα, Δυτικά Βαλκάνια, Ιταλία, Σικελία, Σαρδηνία.
Βιότοπος: θαμνώνες, πετρώδεις θέσεις, δάση κωνοφόρων, σε υψόμετρα 0 - 1.800 μέτρων.
Γεώφυτο με περίεργη εμφάνιση και με οσμή κοπριάς, η οποία προσελκύει μύγες για την επικονίαση. Φύλλα, 3-5, που εμφανίζονται την άνοιξη. Ο στενόμακρος σπάδικας, πάνω στον οποίο βγαίνουν τα άνθη, είναι πορφυρός. Η σπάθη (φυλλόμορφη κατασκευή που προστατεύει τον σπάδικα και τα άνθη) είναι ίση με τον σπάδικα και μυτερή.
Άνθη: πολύ μικρά κατά μήκος του σπάδικα.
Άνθιση: από τον Οκτώβριο.

Ετυμολογία:
Biarum < bis δις + arum άρον (Διοσκουρίδης) = Δίαρο.
tenuifolium < tenuis λεπτό + folium φύλλο = λεπτόφυλλο.
abbreviatum < abbrevio, abbreviare συντομεύω = με την έννοια του στενού, του στενόμακρου.


Πάρνηθα 01/10/2009

Τετάρτη 5 Σεπτεμβρίου 2012

Aristolochia elongata

Παγγαίο 05/06/2010
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Aristolochia elongata [(Duch.) E. Nardi 1984] είναι βαλκανικό ενδημικό (Ελλάδα και Αλβανία). 
Βιότοπος: σκιερές βραχώδεις θέσει σε δασικές εκτάσεις και θαμνώνες σε υψόμετρα 0-1200 (-1800) μ.
Έχει ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα (εκτός των νησιών) και την Εύβοια. Ανθίζει από Μάρτιο μέχρι Ιούνιο.

Ετυμολογία:
Aristolochia < άριστος + λοχεία ==> επειδή οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι έχει φαρμακευτικές του ιδιότητες που διευκολύνει τον τοκετό και βοηθάει τα νεογνά.
elongata < elongo επιμηκύνω ==> επιμήκης (σε σχέση με ομοειδή είδη).



Τρίτη 4 Σεπτεμβρίου 2012

Aristolochia rotunda subsp. insularis

Ελικώνας 04/05/2012
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Aristolochia rotunda subsp. insularis [(Nardi & Arrigoni) Gamisans 1985] είναι μεσογειακό φυτό. Στην Ελλάδα κατανέμεται σε Πελοπόννησο, Ιόνιο, Στερεά Ελλάδα, Πίνδο, Εύβοια, Κυκλάδες.
Το τυπικό Aristolochia rotunda L. subsp. rotunda φύεται σε Ανατολική Μακεδονία, Θράκη και Βόρειο Αιγαίο.
Βιότοπος: σε ελαφρώς υγρές και σκιερές θέσεις σε λιβάδια, θαμνώνες και δασικές εκτάσεις, σε υψόμετρα 0-700 (-1300) μ.
Γεώφυτο με μεγάλα φύλλα που περιβάλλουν τον βλαστό.
Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος.

Ετυμολογία:
Aristolochia < άριστος + λοχεία ==> επειδή οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι έχει φαρμακευτικές του ιδιότητες που διευκολύνει τον τοκετό και βοηθάει τα νεογνά.
rotunda < rota, τροχός, ρόδα = στρογγυλή.
insularis <  insula νησί = του νησιού, νησιωτική.


Νάξος 31/05/2009
φωτογραφία Γιάννης Γαβαλάς

Δευτέρα 3 Σεπτεμβρίου 2012

Aristolochia hirta

Λέσβος 10/05/2009 
φωτογραφία Ζήσης Αντωνόπουλος

Η Aristolochia hirta (L. 1753) είναι φυτό της Ελλάδας και της Ανατολίας. Στην χώρα μας φύεται στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, από την Σύμη και βορειότερα έως την Σαμοθράκη και τον Έβρο.
Το όνομα της Αριστολόχιας είναι αρχαίο. Προέρχεται από τις λέξεις άριστη+λοχεία (γέννα), γιατί οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι η χρήση το φυτού από τις έγκυες γυναίκες διευκόλυνε τον τοκετό.
Βιότοπος: υγρές και σκιερές θέσεις μέσα σε χαράδρες, δάση, θαμνώνες, ελαιώνες σε υψόμετρα 0-800 μ.
Βλαστοί 15-40 (-60) εκ. απλοί ή με μεσαία διακλάδωση.
Φύλλα τριγωνικά-ωοειδή, γκριζοπράσινα.
Άνθη σε σχήμα κανάτας, κιτρινωπάα ή καφέ-ιώδη, με τραχιές τρίχες στην είσοδο.
Άνθιση Μάρτιος - Μάιος.

Ετυμολογία
Aristolochia < άριστη + λοχεία.
hirta = τραχιά, τριχωτή.


Τετάρτη 29 Αυγούστου 2012

Aquilegia ottonis subsp. ottonis


Ύδατα Στυγός 12/06/2010
φωτογραφίες Γιάννης Κοφινάς

Τα φοβερά και τρομερά Ύδατα της Στυγός στον Χελμό, όπου η Θέτις έλουσε τον γιο της τον Αχιλλέα για να γίνει αθάνατος, αποτελούν έναν εκπληκτικό βιότοπο με πολλά σπάνια και ενδημικά φυτά. Η «κολομπίνα της Στυγός» (Aguilegia ottonis subsp. ottonis) είναι ένα από αυτά. Ανθίζει νωρίς το καλοκαίρι γύρω από την σπηλιά της Στυγός, για την οποία οι αρχαίοι πίστευαν ότι αποτελούσε μία από τις πύλες του Άδη.
Η Aquilegia ottonis (Boiss. 1859) subsp. ottonis είναι ενδημικό φυτό της Πελοποννήσου (Χελμός, Ύδατα Στυγός) και της Στερεάς Ελλάδας (Παρνασσός, Γκιώνα). Το φυτό πρωτοβρέθηκε από τον καθηγητή Θεόδωρο Ορφανίδη το 1852 στον Χελμό. Είναι ένα από τα τρία υποείδη της Aquilegia ottonis. Τo δεύτερο, επίσης ενδημικό, φύεται στον Ταΰγετο (subsp. taygetea) και το τρίτο στον Όλυμπο και το Βέρμιο (subsp. amaliae).
Βιότοπος: ασβεστολιθικοί βράχοι, πετρώδεις πλαγιές, ρεματιές, βραχώδη εδάφη σε υψόμετρα πάνω από 1100 μ.
Ανθίζει από τον Μάιο μέχρι το καλοκαίρι.
Ετυμολογία:
Aquilegia < áquila (από το πλήκτρο που θυμίζει το ράμφος του αετού ή αναφέρεται στους ορεινούς βιότοπους που ευδοκιμεί το φυτό.
ottonis < αφιερωμένη στο Βαυαρό βασιλιά της Ελλάδας (1832-1862) Όθωνα ή γερμανιστί Otto von Wittelsbach (1815-1867).

άποψη από το εσωτερικό της σπηλιάς της Στυγός

Δευτέρα 27 Αυγούστου 2012

Dianthus tymphresteus

Βαρδούσια 30/05/2010
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Ο Dianthus tymphresteus [(Boiss. & Spruner) Boiss. 1859] είναι ελληνικό ενδημικό με εξάπλωση σε Στερεά Ελλάδα (Γκιώνα Βαρδούσια, Τυμφρηστό) και Πελοπόννησο (Χελμό, Ερύμανθο, Παναχαϊκό). Περιγράφηκε με υλικό από το Βελούχι, την υψηλότερη κορφή του Τυμφρηστού.
Βιότοπος: λιβάδια, ξηρά βοσκοτόπια, σε υψόμετρα 1700-2200 μ.
Στελέχη πολυάριθμα. μήκους 4-12 εκ.
Βασικά φύλλα γραμμικά-οριζόντια.
Ταξιανθία πυκνή με 1-3 άνθη ανά στέλεχος.
Πέταλα ρόδια με σκούρες μοβ κηλίδες στην βάση.
Ανθίζει Ιούνιο - Αύγουστο
Ετυμολογία:
Dianthus < Δίας + άνθος < Διόσανθος (Θεόφραστος)
tymphresteus < Τυμφρηστός, όρος της Ευρυτανίας.


Οίτη 10/08/2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Τετάρτη 22 Αυγούστου 2012

Stachys spruneri

Πάρνηθα 08/05/2011
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Ο Stachys spruneri (Boiss. 1848) είναι ενδημικό είδος της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας.
Βιότοπος: Πετρώδεις θέσεις και σχισμές βράχων, σε μεσαία υψόμετρα.
Πολυετής φρυγανώδης, πολύκλαδη πόα με ξυλώδη βάση και ανερχόμενους βλαστούς. Φύλλα μυτερά, οδοντωτά με αραιές τρίχες.
Άνθη: λευκά με πορφυρές γραμμώσεις.
Άνθιση: τέλη Μαΐου - Ιούνιος.
Ετυμολογία:
Stachys < στάχυς (από την διάταξη των ανθέων).
spruneri < προς τιμήν του Βαυαρού βοτανικού Wilhelm von Spuner (1805-1874).



Τρίτη 21 Αυγούστου 2012

Narcissus poeticus

Οίτη 29/05/2010
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Ο Narcissus poeticus (L. 1753) φύεται σε υγρά ορεινά λιβάδια, σε υψόμετρα 1100-2400 μ. στην οροσειρά της Πίνδου και σε βουνά της Κεντρικής Ελλάδας και της Βόρειας Πελοποννήσου. 
Ευρωπαϊκό βολβώδες φυτό. 
Βολβός ωοειδής, έως 3,5 εκ.
Φύλλα ταινιοειδή γλαυκοπράσινα.
Άνθη ανά ένα, αρωματικά, μεγάλα μέχρι 7 εκ., με πέταλα αντωοειδή έως δισκοειδή, αλληλοκαλυπτόμενα. Παραστεφάνη κοντή και ανοιχτή, κίτρινη με χείλη κοκκινωπά.
Ανθίζει Απρίλιο - Μάιο.

*** Το υποείδος Narcissus poeticus subsp. radiiflorus (Salisb.) Baker 1888 φύεται σε βουνά της Μακεδονίας και της Ν. Πίνδου, Ανθίζει Απρίλιο - Ιούνιο.


Οίτη 29/05/2010


Κυριακή 19 Αυγούστου 2012

Papaver nigrotinctum


Αμοργός 29/03/2006
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Papaver nigrotinctum (Fedde 1909) είναι φυτό των Βαλκανίων και της Δυτικής Μικράς Ασίας, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: ακαλλιέργητα χωράφια, λιβάδια, άκρες δρόμων, ενίοτε σε διάκενα δασών σε υψόμετρα 0-700 (-1000) μ.
Φύλλα πτεροσχιδή με λοβούς επιμήκεις, λογχοειδείς. Βλαστός ελαφρά τριχωτός.
Άνθος μικρό κόκκινο ή πορτοκαλί με μεγάλη μαύρη κηλίδα στο κέντρο. Κωδία επιμήκης, τριχωτή, κωνική, με οξεία δόντια.
Ανθίζει Μάρτιο -Ιούνιο.

Ετυμολογία:
Papaver -eris < μήκων, παπαρούνα
nigrotinctum < nigro μαύρο + tingo χρωματίζω ==> από τον μαύρο φάρυγγα.

Κέα 30/04/2011




Τετάρτη 15 Αυγούστου 2012

Mesembryanthemum nodiflorum

Ηρακλειά, βραχονησίδα Αβελάς 24/05/2010
φωτογραφίες  Γιάννης Γαβαλάς

Το Mesembryanthemum nodiflorum (L. 1753) είναι μεσογειακό φυτό. 
Φύεται σε παραθαλάσσια ενδιαιτήματα, στην Νότια και την νησιωτική Ελλάδα. Ανθίζει από τον Απρίλιο.

Ετυμολογία:
Mesembryanthemum < μεσημβρία + ανθέω (επειδή ανθίζει το μεσημέρι) // < μέσος + έμβρυο + άνθεμον, κατά τον Λινναίο, επειδή η ωοθήκη με το έμβρυο του σπέρματος βρίσκεται στο κέντρο του άνθους.
nodiflorum < nodus (λατιν.) κόμβος, κόμπος, όζος, άρθρωση ==> με άνθη στους κόμπους - όζους των βλαστών.


Δευτέρα 13 Αυγούστου 2012

Petrorhagia glumacea

Χελμός 12/06/2010
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Petrorhagia glumacea [(Bory & Chaub. 1838) P.W.Ball & Heywood 1964)] είναι βαλκανικό φυτό με εξάπλωση σε Πελοπόννησο, Νότια Πίνδο και με επιφύλαξη σε Στερεά Ελλάδα και Ιόνιο.
Βιότοπος: φρύγανα, λιβάδια, χωράφια σε υψόμετρα έως 1000 μ.
Ανθίζει Απρίλιο-Ιούνιο και Σεπτέμβριο-Οκτώβριο.

Ετυμολογία:
Petrorhagia < πέτρα + ραγή (ελληνιστική: ραγάς, ραγάδος) ρωγμή, ρήγμα, σχισμή ==> αναφορά   στο περιβάλλον ανάπτυξης τέτοιων φυτών, στις ρωγμές των πετρωμάτων και στα διάκενα ανάμεσα στις πέτρες.
glumacea < gluma λέπι (από τα λέπια στα βράκτια, όπως έχουν τα αγρωστώδη).

Παρασκευή 3 Αυγούστου 2012

Verbascum acaule

Χελμός 12/06/2010
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Verbascum acaule [(Bory & Chaub. 1832) Kuntze 1891] είναι ενδημικό του Χελμού και του Ταΰγετου. 
Βιότοπος: διαβρωμένα βραχώδη εδάφη, σχισμές ασβεστολιθικών βράχων, χαλικώδεις θέσεις, σε υψόμετρα 1850-2400 μ.
Πολυετές φυτό. Φύλλα βάσης ωοειδή-επιμήκη, ακανόνιστα και πριονωτά ή οδοντωτά.
Το μικρό του μέγεθος και η έλλειψη βλαστών προφανώς αποτελεί προσαρμογή στις καιρικές συνθήκες των μεγάλων υψομέτρων, όπου, εκτός από το χιόνι, συνηθισμένο καιρικό φαινόμενο είναι και οι δυνατοί άνεμοι.
Ανθίζει από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο.
Ετυμολογία:
Verbascum < verbascum (λατιν.) φλόμος < ίσως από barba < barbáscum γενειάδα, από τις τρίχες στα φύλλα και τα άνθη.
acaule < α στερητικό + καυλός (βλαστός).

Πέμπτη 2 Αυγούστου 2012

Ranunculus cacuminis

Βόρας 04/06/2010
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Ο Ranunculus cacuminis (Strid & Papanicolaou 1978) είναι τοπικό ενδημικό του όρους Βόρας. Περιγράφηκε από την κορυφή Καϊμακτσαλάν. Εξαπλώνεται και στις δύο πλευρές του Βόρα, σε Ελλάδα και Severna Makedonija.
Πολυετές είδος με πολύ βραχύ κάθετο ρίζωμα, το οποίο φέρει δέσμες από σαρκώδεις ατρακτοειδείς ρίζες.
Φύλλα βάση 5 με μακρύ μίσχο.
Ανθοφόρος βλαστός 6-12 εκ. ανερχόμενος, χωρίς διακλαδώσεις.
Βιότοπος: υποαλπικά λιβάδια, συνήθως κοντά σε πηγές ή σε χιόνι που λιώνει.
Άνθη λευκά.
Ανθίζει από τα μέσα Μαΐου μέχρι τα μέσα Ιουλίου.
*** Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (2009) με τον χαρακτηρισμό Τρωτό (VU).
Ετυμολογία:
Ranunculus < rana βάτραχος. Ο Πλίνιος γράφει ότι «ονομάζουμε ranunculus το βότανο που οι Έλληνες ονομάζουν βατράχιο» = βατράχιο, επειδή ορισμένα είδη αυτού του γένους ευδοκιμούν σε υδάτινο περιβάλλον.
cacuminis < cacumen -inis κορυφή, άκρο = της κορυφής. 

Κυριακή 29 Ιουλίου 2012

Dianthus corymbosus

Όσσα (Κίσσαβος) 07/06/2010
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Ο Dianthus corymbosus (Sm. 1809) είναι ενδημικό αγριογαρύφαλλο της Βορειοανατολικής Ελλάδας, από το Πήλιο και την Όσσα μέχρι τον Άθωνα και τα βουνά της Μακεδονίας και της Θράκης. 
Βιότοπος: ξηρές και πετρώδεις θέσεις σε υψόμετρα έως 1.400 μέτρα.
Κάλυκας μεγάλος, αδενωδώς τριχωτός. 
Ανθίζει από το τέλος της άνοιξης. 
Ετυμολογία:
Dianthus < Δίας + άνθος < Διόσανθος (Θεόφραστος)
corymbosus < κόρυμβος (κορυφή) ==>  επειδή τα άνθη, ανεξάρτητα από το ύψος των ποδίσκων, εμφανίζονται στο ίδιο επίπεδο.


Παρασκευή 27 Ιουλίου 2012

Dactylorhiza cordigera subsp. cordigera

Βόρας 04/06/2010
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Dactylorhiza cordigera [(Fr.) Soó 1962)] είναι βαλκανικό είδος. Στην Ελλάδα την βρίσκουμε στα βουνά της βόρειας χώρας, πάνω από τα 1.000 μέτρα. 
Στην Ελλάδα έχουν περιγραφεί 4 υποείδη ή ποικιλίες αυτής της Δακτυλόριζας. Από αυτά αναγνωρίζεται ως ξεχωριστό υποείδος η Dactylorhiza cordigera subsp. pindica [(B.Willing & E.Willing) H.Baumann & R.Lorenz 2005] η οποία ευδοκιμεί και πιο νότια σε Δ. Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα. (Vascular plants of Greece, an annotated checklist, 2013)
Βιότοπος: υγρές θέσεις, άκρες ρυακιών και υγρά λιβάδια.
Σχετικά μικρό αλλά εύρωστο φυτό, με ύψος μέχρι 40 εκατοστά. Τα φύλλα της έχουν μεγάλες, πυκνές, μελανές κηλίδες.
Άνθη  πορφυροϊώδη σε πυκνό στάχυ στην κορυφή του βλαστού.
Άνθιση από τον Μάιο μέχρι τα μέσα του καλοκαιριού.

Ετυμολογία:
Dactylorhiza < δάκτυλο + ρίζα = Δακτυλόριζα ==> από το σκληρό ρίζωμα που είναι χωρισμένο σαν τα δάκτυλα του χεριού.
cordigera < cor, córdis καρδιά + gero φέρω ==> από το σχέδιο που έχουν τα άνθη της και το οποίο μοιάζει με το σχήμα της καρδιάς.



Πέμπτη 26 Ιουλίου 2012

Crepis incana

Πάρνηθα 22/07/2012
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Crepis incana (Sm. 1813) είναι ενδημικό φυτό της Νοτιοανατολικής Ελλάδας (Πάρνηθα, Μαίναλο, Ερύμανθος, Χελμός, Παρνασσός) και της Εύβοιας.
Συλλέχτηκε από την Δίρφη της Εύβοιας τον Ιούλιο του 1787 κατά την διάρκεια της βοτανικής αποστολής του Sibthorp στην Ελλάδα. Υδατογραφία του Bayer περιλαμβάνεται στην μνημειώδη έκδοση Flora Graeca.
Πολυετής πόα με κοντούς βλαστούς, έως 20 εκ. και διχοτομικές διακλαδώσεις ιδιαίτερα κοντά στην βάση τους. Ρόδακες φύλλων που δημιουργούνται από ένα διακλαδισμένο υπόγειο σύστημα.
Φύλλα πτεροσχιδή, χνουδωτά με πυκνές κοντές γκρι ή άσπρες τρίχες, με λογχοειδή οδοντωτά πλάγια τμήματα.
Βιότοπος: ορεινές βραχώδεις θέσεις, σε υψόμετρα 1000-2400 μ. 
Άνθη ωοειδή, κωδωνοειδή, με γλωσσίδια ρόδινα. 
Άνθιση: Μάιος - Αύγουστος.
Ετυμολογία:
Crepis < κρηπίς - επειδή η ρίζα του φυτού εισχωρεί βαθιά και σχηματίζει βάση (κρηπίδα), όπως αναφέρει ο Θεόφραστος
incana = πολιά, γηραιά (λευκότριχη) ==> από τις άσπρες και γκρίζες τρίχες στα φύλλα που θυμίζουν το κεφάλι γηραιού ανθρώπου.



Η υδατογραφία του Bayer από την Flora Graeca


Τρίτη 29 Μαΐου 2012

Crocus pelistericus

Βόρας 19/06/2011 
φωτογραφία Ζήσης Αντωνόπουλος

Ο Crocus pelistericus (Pulevic 1976) είναι ενδημικός των ορέων Βόρας, Βαρνούς και του πλησιόχωρου Πελπετζάκ (Pepeljak) της Severna Makedonija. Περιγράφτηκε σχετικά πρόσφατα, το 1976, από τον βοτανικό Πούλεβιτς, από το όρος της Severna Makedonija Πελιστέρ (σλαβική παραφθορά της λέξης «περιστέρι»), όπου και ευδοκιμεί.
Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας 1995.
Βιότοπος: υγρά αλπικά λιβάδια, σε υψόμετρα 1900-2500 μ.
Οι χιτώνες του βολβού είναι νηματώδεις-δικτυωτοί. Φύλλα όρθια, 3 -4, συνάνθια, χωρίς μεσαία νεύρωση.
Περιάνθιο με χρώμα βαθύ μοβ. Το ίδιο χρώμα έχουν ο φάρυγγας και ο λαιμός. Ανθήρες κίτρινοι. Στύλος λευκός έως πορτοκαλί-κίτρινος, διαιρεμένος σε τρεις βραχίονες
Άνθιση: Μάιος – Ιούνιος.

Ετυμολογία:
Crocus <κρόκος < πιθανώς από την κρόκη (υφάδι) από τα γεννητικά όργανα (ανθήρες, κλπ) που έχουν παρόμοιο σχήμα με τα υφάδια.
pelistericus < Pelister Περιστέρι.

Βόρας 04/06/2010 
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Σάββατο 26 Μαΐου 2012

Lavandula stoechas αγριολεβάντα

 Μονεμβασιά 01/05/2010
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η αγριολεβάντα (Lavandula stoechas L. 1753) είναι μεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα εκτός της ΒΔ χώρας.
Είναι ένα από τα πιο γνωστά αρωματικά βότανα. Οι ηρεμιστικές και καταπραϋντικές του ιδιότητες την έκαναν πολύ αγαπητή ήδη από την αρχαιότητα. Παρασκεύαζαν μάλιστα και ένα κρασί αρωματισμένο μ’ αυτήν, τον στοιχαδίτη οίνο του Διοσκουρίδη. 
Οι χρήσεις της λεβάντας στην ιατρική την κοσμετολογία αλλά και στο σπίτι είναι άπειρες. Μικρά υφασμάτινα σακουλάκια με αποξηραμένα άνθη λεβάντας μπορούν να τοποθετηθούν στις ντουλάπες για να αρωματίζουν το χώρο και να απωθούν τα έντομα. 
Χρησιμοποιείται επίσης για να αρωματίσει γλυκά και ποτά ενώ ως αφέψημα ηρεμεί, χαλαρώνει και καταπραΰνει τους πόνους.
Είναι πολύ όμορφο φυτό για τον αρωματικό κήπο και μπορεί να φυτευτεί σε παρτέρια και μπορντούρες. Πολλαπλασιάζεται εύκολα με μοσχεύματα και πιο δύσκολα με σπόρο. Συλλέγονται τα άνθη όταν το φυτό είναι σε πλήρη άνθιση και στη συνέχεια αποξηραίνονται σε σκιερό μέρος.
Παλιότερα, από τη λεβάντα παρασκεύαζαν το καραμπάχι, ένα λάδι που οι πλανόδιοι έμποροι το πουλούσαν μαζί με το δαφνέλαιο στις νοικοκυρές. Έριχναν τα άνθη της λεβάντας στο λάδι και το εξέθεταν στον ήλιο. Στη συνέχεια το καθάριζαν με μια απλή διήθηση και το προϊόν ήταν έτοιμο. 
Βιότοπος: θαμνότοποι, φρύγανα, πετρώδεις τοποθεσίες, σε υψόμετρα 0-500 (-800) μ.
Πολύκλαδο φρύγανο, πολύ αρωματικό με φύλλα χνουδωτά, γραμμοειδή σε όλο το μήκος του βλαστού. 
Άνθη μικρά, χοανοειδή, σκούρα βιολετιά, σε πυκνό στάχυ στην κορυφή του οποίου αναπτύσσονται μεγάλα ρόδινα βράκτια με μήκος μέχρι 5 εκ.
Ανθίζει Μάρτιο - Μάιο.

Ετυμολογία:
Lavandula < υποκοριστικό του lavanda < lavo πλένω λούζω.
stoechas < Στοιχάδες νήσοι < στοιχώδες (σε μια σειρά, ευθυγραμμισμένο).


Σάββατο 12 Μαΐου 2012

Muscari cycladicum subsp. subsessilis

Ηρακλειά 25/04/2011
φωτογραφία Γιάννης Γαβαλάς

Το Muscari cycladicum subsp. subsessilis [(Bentzer) Raus, 1996] είναι παρόμοιο με το τυπικό υποείδος Muscari cycladicum subsp. cycladicum. Διαφέρει σε ορισμένους ποσοτικούς χαρακτήρες.

Ετυμολογία:
Muscari < μόσχος (σχετίζεται με το περσικό mushka = γεννητικός αδένας), ελαιώδες, έντονα αρωματικό υγρό που βγαίνει από τον γεννετικό αδένα του ασιατικού ελαφιού «μόσχος ο μοσχοφόρος» (πρβ: μοσκοβολώ, μοσχοκάρυδο, μοσχοσάπουνο, μοσχοστάφυλο). Ίσως επειδή φυτά του γένους Muscari είναι πολύ αρωματικά.
cycladicum < Cyclades Κυκλάδες = κυκλαδικό.
subsessilis < sub υπό, σχεδόν + sessilis εδραίο ==> με σχεδόν εδραία βάση φύλλων.

Πέμπτη 3 Μαΐου 2012

Bellevalia ciliata

Δήλεσι 07/04/2012 Βοιωτία
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Bellevalia ciliata [(Cirillo) T.Nees 1834] είναι βολβώδες φυτό, με εξάπλωση στην Ανατολική Μεσόγειο.
Φύλλα λογχοειδή, μικρότερα του βλαστού, τριχωτά, κυματοειδή.
Βιότοπος: ανοικτές θέσεις, αγροί και καλλιεργημένες περιοχές. Λόγω του περιορισμού των καλλιεργούμενων εκτάσεων, αρχίζει να σπανίζει
Άνθη: ταξιανθία κωνική και πυκνή, με 40-60 λευκωπά άνθη.
Άνθιση: Μάρτιος - Απρίλιος.

Ετυμολογία:
Bellevalia < γένος αφιερωμένο στον Richer de Belleval (1564-1602), ιδρυτή του Βοτανικού Κήπου του Μονπελιέ.
ciliata < cílium βλεφαρίδα, ματόκλαδο = βλεφαριδωτή.




Τρίτη 24 Απριλίου 2012

Crocus laevigatus ανοιξιάτικος

Άνδρος 24/03/2012
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Ο Crocus laevigatus (Bory & Chaub. 1832) είναι ελληνικό ενδημικό είδος. 
Τον βρίσκουμε σε όλα τα βουνά της Αττικής, τη νότια Εύβοια, ανατολική και νοτιανατολική Πελοπόννησο, Κύθηρα, Κρήτη και σχεδόν σε όλα τα νησιά των Κυκλάδων.
Βιότοπος: πετρώδεις θέσεις, φρυγανότοποι σε υψόμετρα 0-1500 μ.
Βολβώδες φυτό. Ο βολβός του είναι εδώδιμος, με γεύση κάστανου. Φύλλα 3-4.
Άνθη: με χρωματική ποικιλομορφία και με μία έως τρεις ραβδώσεις στα τρία εξωτερικά τέπαλα. Λαιμός κίτρινος. 
Άνθιση από τον Οκτώβριο. Η ανθοφορία του διαρκεί μέχρι τα μέσα του χειμώνα, ιδίως στις Κυκλάδες. Στην Νάξο και την Άνδρο σε ορισμένες ορεινές θέσεις ανθίζει την άνοιξη.

Ετυμολογία:
Crocus < κρόκος (πιθανώς από την κρόκη, υφάδι).
laevigatus < levigo λειαίνω, γυαλίζω = λείος (από την μορφή του βολβού).

Δευτέρα 23 Απριλίου 2012

Tulipa undulatifolia

Δήλεσι 07/04/2012
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Tulipa undulatifolia (Boiss. 1844) είναι βαλκανικό φυτό. Την πρωτοβρήκε ο Χελδράϊχ στην Βοιωτία και της έδωσε το όνομα «βοιωτική» (boeotica) για να επέμβει ο Μπουασιέ και να της δώσει το όνομα undulatifolia (= με κυματιστά φύλλα).
Εξαπλώνεται στην Κεντρική Ελλάδα, Πελοπόννησο, Εύβοια, Χίο και Λέσβο.
Βιότοπος: σιταροχώραφα. Με τον περιορισμό των αγρών γίνεται όλο και πιο σπάνια.
Άνθος: μεγάλο, κόκκινο. Θεωρείται από τις ωραιότερες τουλίπες.
Άνθιση: Μάρτιος - Απρίλιος.

Ετυμολογία:
Tulipa < από τουρκική túlipand, τουρμπάνι.
undulatifolia < undula κυμάτιον, κυματάκι ( < unda κύμα)  + folium φύλλο = κυματόφυλλη



Σάββατο 14 Απριλίου 2012

Ophrys aeoli

Αμοργός 03/04/2010
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Ophrys aeoli (P. Delforge 1997) είναι ενδημική ορχιδέα της Αμοργού και της Αστυπάλαιας. Περιγράφηκε το 1997 από τα Κατάπολα της Αμοργού.
Συνώνυμο: Ophrys holoserica subsp. aeoli.
Ξεχωρίζει με τα ωχρορόδινα σέπαλα, τα μικρά πέταλα και την πολύ σκούρα στιγματική κοιλότητα.
Φύεται σε ηλιόλουστες θέσεις, πετρώδεις τοποθεσίες και ξηρά εδάφη.
Ο επικονιαστής της είναι άγνωστος.
Για τις Κυκλάδες έχει σχετικά όψιμη άνθηση, από τον Απρίλιο μέχρι τον Μάιο.

Ετυμολογία:
Ophrys < Οφρύς (φρύδι). Δεν είναι ξεκάθαρο σε ποια χαρακτηριστικά του γένους Ophrys αναφέρεται το όνομα ενώ υπάρχει και το ενδεχόμενο γλωσσικής παρερμηνείας
aeoli < Αίολος, θεός του ανέμου.



Πέμπτη 12 Απριλίου 2012

Fritillaria ehrhartii

Άνδρος 24/03/2012
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Fritillaria ehrhartii (Boiss. & Orph., 1859) είναι ενδημική της Νότιας Εύβοιας, των Βόρειων Κυκλάδων (Άνδρος, Τήνος, Σύρος) και της Σκύρου. 
Βιότοπος: φρύγανα, ξηρά λιβάδια σε υψόμετρα έως 800 μ.
Τα φύλλα της βάσης είναι πλατιά και του βλαστού (ύψους έως 20 εκατοστά) γραμμοειδή. 
Τα άνθη είναι συνήθως 1 έως 2 (σπάνια μέχρι 5), έχουν χρώμα κόκκινο-καφέ και σκουραίνουν καθώς ωριμάζουν. Στο εσωτερικό τους έχουν χρώμα κιτρινοπράσινο. Η άκρη κάθε τεπάλου καταλήγει σε κίτρινη μύτη.
Ανθίζει Φεβρουάριο - Απρίλιο.
Στην Τήνο ευδοκιμεί μια ποικιλία με πρασινοκίτρινα άνθη, που περιγράφηκε από την Γ. Καμάρη (Fritillaria ehrhartii var. prasinantha, Kamari 1991).
Ετυμολογία:
Fritillaria < fritíllus κύπελλο με το οποίο έριχναν τα ζάρια οι Ρωμαίοι ==> από το σχήμα του άνθους.
ehrhartii < αφιερωμένη στον Γερμανό βοτανικό Jakob Friedrich Ehrhart (1742–1795), που πρώτος χρησιμοποίησε την βαθμίδα «υποείδος» στην βοτανική ταξινόμηση.