Οι φίλοι του μπλοκ

Τρίτη 30 Απριλίου 2013

Paeonia parnassica

Παρνασσός 15/05/2010
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Paeonia parnassica (Tzanoud. 1984) είναι ενδημική του Παρνασσού και του Ελικώνα. 
Βιότοπος: υγρά, χλοερά λιβάδια, στα περιθώρια ή τα ανοίγματα ελατοδασών σε υψόμετρα 800-1300 μ.
Πολυετές ριζωματώδες είδος.
Βλαστός 30-65 εκ. πυκνά τριχωτός, πράσινος.
Κατώτερα φύλλα δις τρισχιδή, αντωοειδή έως ελλειπτικά, οξύληκτα, στην άνω επιφάνεια πράσινα, στην κάτω επιφάνεια φαιοπράσινα και με πυκνή τρίχωση.
Άνθη μελανοπόρφυρα, ισχυρώς κοίλα.
Ανθίζει από τα τέλη Απριλίου μέχρι και τον Μάιο.
Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (2009) με τον χαρακτηρισμό Τρωτό (VU).
Ετυμολογία:
Paeonia < παιωνία < Παίων. Όνομα που δόθηκε από τον Θεόφραστο προς του μυθικού γιατρού των θεών Παίωνος.
parnassica < Παρνασσός.







Σάββατο 27 Απριλίου 2013

Tulipa saxatilis

Κρήτη 22/04/2011 
φωτογραφία Ζήσης Αντωνόπουλος

Η Tulipa saxatilis (Sprengel 1825) είναι φυτό του Αιγαίου. Φύεται διάσπαρτα σε όλη την Κρήτη, είναι σπάνια στην Κάρπαθο και την Ρόδο ενώ υπάρχουν αναφορές και για θέσεις στην ΝΔ Μικρά Ασία.
Βιότοπος: βραχώδεις ασβεστολιθικοί λόφοι, βράχια σε φαράγγια, περιστασιακά σε χωράφια σε υψόμετρα 200-800 (-1200) μ.
Πολυετές γεώφυτο με βολβό ωοειδή και σκούρο χιτώνα. Φύλλα συνήθως 2 κοντά στην βάση και 1-2 μικρότερα πιο πάνω.
Μοιάζει με την ενδημική της Κρήτης Tulipa bakeri, αλλά διαφέρει στο χρώμα των ανθήρων και στο γεγονός ότι ευδοκιμεί και σε χαμηλά υψόμετρα.
Άνθη μοβ-ροζ με μεγάλη κίτρινη κηλίδα στο κέντρο.
Άνθιση: τέλη Μαρτίου - αρχές Μαΐου.

Ετυμολογία:
Tulipa < από τουρκική túlipand, τουρμπάνι.
saxatilis < sáxum (λατιν.) βράχος, πέτρα = βραχόφιλη, του βράχου.

Τετάρτη 24 Απριλίου 2013

Tulipa orphanidea


Πάρνωνας 18/04/2010
photo (c) Γιάννης Γαβαλάς

Η Τουλίπα του Ορφανίδη (Tulipa orphanidea Boiss. ex Heldr. 1862) είναι ενδημική Στερεάς Ελλάδας και Πελοποννήσου.
Πολυετές βολβώδες φυτό. Βλαστός 8-27 εκ. Φύλλα γραμμοειδή, αυλακωτά, λεία.
Βιότοπος: λιβάδια και πετρώδεις θέσεις
Άνθη: 1-3 με χρώμα πορτοκαλί
Άνθιση: από τον Απρίλιο.

Ετυμολογία:
Tulipa > από τουρκική túlipand, τουρμπάνι.
orphanidea > προς τιμήν του βοτανικού Θεόδωρου Ορφανίδη (Σμύρνη 1817 - Αθήνα 1886), καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Τρίτη 23 Απριλίου 2013

Tulipa goulimyi

Λακωνία 21/03/2010 
φωτογραφία Γιάννης Κοφινάς

Η Tulipa goulimyi (Sealy & Turrill 1955) είναι ενδημική της ΝΑ Πελοποννήσου (Κουλοχέρα, Μαλέας, Μάνη, Όρη Ανατολικής Λακωνίας), των Κυθήρων και της Δ. Κρήτης.
Βιότοπος: ασβεστούχα πετρώδη ή αμμώδη εδάφη, θαμνώνες, φρύγανα, αγροί με σιτηρά.
Πολυετές γεώφυτο.
Βολβός με δερματώδεις χιτώνες και με πυκνό καφέ τρίχωμα στο εσωτερικό.
Βλαστός ύψους 15-35 εκ. με το υπέργειο τμήμα στα 6-18 εκ.
Φύλλα λεπτά και μακριά.
Άνθη με 6 ελεύθερα τέπαλα, ελλειπτικά, στενά με οξέα άκρα, χρώματος από έντονο κόκκινο έως κόκκινο-πορτοκαλί.
Άνθιση: Μάρτιος - Μάιος.

Ετυμολογία:
Tulipa < από τουρκική λέξη túlipand, τουρμπάνι
goulimyi < αφιερωμένο στον δικηγόρο και ερασιτέχνη βοτανικό Κ. Γουλιμή.

Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (1995) με τον χαρακτηρισμό Τρωτό (VU).

Μολάοι 06/04/2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Δευτέρα 22 Απριλίου 2013

Vinca herbacea

Γεράνεια 13/04/213
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Vinca herbacea (Waldst. & Kit. 1799) έχει εξάπλωση στην ανατολική Ευρώπη και την Ανατολία. Στην Ελλάδα έχει ευρεία εξάπλωση, με εξαίρεση τα νησιά του Αιγαίου.
Βιότοπος: θαμνώνες, δάση, πετρώδεις τοποθεσίες.
Πολυετής, έρπουσα, φυλλοβόλος πόα. Έχει φύλλα λεία, λογχοειδή, αντίθετα, με χείλη ελαφρά γυρισμένα προς τα κάτω. Άνθη μονήρη, πενταμερή, ιώδη, με λοβούς 1-2 εκ. και σωλήνα μήκους 1-1,5εκ. με τους στήμονες κλεισμένους μέσα σ' αυτόν.
Στα Γεράνεια όρη της Αττικής παρουσιάζεται μια ιδιαίτερη μορφή του είδους με πολύ τριχωτούς βλαστούς και φύλλα. Το φαινόμενο αποδίδεται σε οικολογική προσαρμογή των φυτών σε οφιολιθικά πετρώματα.

Ετυμολογία:
Vinca < αβέβαιας ετυμολογίας - πιθανώς από το pervinca < pervínco νικώ (τις ασθένειες εννοείται) ή vínco νικώ.
herbacea < hérba (λατιν.) χόρτο, χλόη, βότανο - φυτό όχι ασήμαντο ===> χλοώδης (από τα έρποντας φύλλα της).




Κυριακή 21 Απριλίου 2013

Tulipa hageri

Τατόι 19/04/2013 Πάρνηθα
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Τουλίπα του Χάγκερ (Tulipa hageri Heldr. 1874) είναι αυτοφυής σε Ελλάδα, Βουλγαρία και Δ. Τουρκία.
Περιγράφηκε το 1874 από την Δεκέλεια (Τατόι) της Αττικής. Από μερικούς (Boissier) θεωρείται χρωματική
ποικιλία της Tulipa orphanidea.
Βιότοπος: λιβάδια, καλλιεργημένα χωράφια, πετρώδες έδαφος
Πολυετές βολβώδες φυτό. Βλαστός 8-27 εκ. Φύλλα γραμμοειδή, αυλακωτά, λεία.
Άνθη: 1-3 κόκκινα.
Άνθιση: από τον Απρίλιο μέχρι τον Μάιο.

Ετυμολογία:
Tulipa < από τουρκική túlipand, τουρμπάνι.
hageri < προς τιμήν του Γερμανού Φρειδερίκου Χάγκερ (Friedrich Hager, 1822-1902) που την συνέλεξε.

Πέμπτη 18 Απριλίου 2013

Stachys swainsonii subsp. scyronica

Σκυρωνίδες Πέτρες (Κακιά Σκάλα ) 13/04/2013
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Ο Stachys swainsonii (Benth. 1834) subsp. scyronica [(Boiss.) Phitos & Damboldt 1969] είναι στενότοπο ενδημικό φυτό των Γερανείων ορέων της Αττικής. 
Η τυπική του μορφή φύεται σε βράχους της Κακιάς Σκάλας (Σκυρωνίδες Πέτρες, στην αρχαιότητα), σε υψόμετρα 100-300 μέτρων. 
Εξαπλώνεται και ψηλότερα, μέχρι τα 700 μέτρα, σε ασβεστολιθικούς βράχους που ξεχωρίζουν σε πευκοδάση. 

Ετυμολογία:
Stachys < στάχυς (από την διάταξη των ανθέων).
swainsonii < προς τιμήν του William Swainson (1789-1855), Βρετανού φυσιοδίφη και εξερευνητή.
scyronicaΣκυρωνίδες Πέτρες < Σκύρων.



Τετάρτη 17 Απριλίου 2013

Astragalus drupaceus

Κροκεές - Λακωνία 06/04/2013
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Ο Astragalus drupaceus (Boiss.1856) εντοπίστηκε το 1852 στην περιοχή του χωριού Άγιος Ιωάννης του βόρειου Πάρνωνα από τον Θεόδωρο Ορφανίδη και περιγράφηκε το 1856. Είναι ενδημικό φυτό της Πελοποννήσου με κατανομή στην πεδινή Λακωνία, τον Πάρνωνα και την Κυλλήνη (Ζήρεια) της ορεινής Κορινθίας.
Βιότοπος: πετρώδεις περιοχές με θάμνους και φρύγανα, παρυφές ελαιώνων, πρανή δρόμων σε υψόμετρα 100-1000 μ.
Πολυετές είδος, με συστάδες ετήσιων βλαστών.
Βλαστοί ανορθωμένοι έως όρθιοι, 25-85 εκ., με εμφανείς γραμμώσεις και φύλλα σε όλο το μήκος τους και λευκό τρίχωμα.
Φύλλα με 8-32 ζεύγη φυλλαρίων. Φυλλάρια γραμμοειδή-λογχοειδή, λεία ή ελαφρώς τριχωτά στην πάνω επιφάνεια.
Ταξιανθίες πλευρικές, στις μασχάλες των μεσαίων και ανώτερων φύλλων.
Άνθη λεμονοκίτρινα έως πρασινοκίτρινα.
Καρπός χέδρωπας, ωοειδής.
Άνθιση: μέσα Απριλίου - μέσα Μαΐου.
Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (RDB 2009).
Ετυμολογία:
Astragalus < αστράγαλος, το οστό του ταρσού που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι για ζάρι ==> αναφορά στην γωνιακή μορφή των σπερμάτων // Σύμφωνα με τον A. Neill, η ονομασία του φυτού προέρχεται από αστήρ + γάλα για το σχήμα του άνθους και επειδή οι αρχαίοι πίστευαν ότι σαν τροφή μεγάλωνε την παραγωγή γάλακτος στα κατσίκια..
drupaceus < druppa & drupa < δρύππα (υπερώριμος καρπός ελιάς) < δρύπη (καρπός με ξυλώδη πυρήνα - κουκούτσι) = δρυπώδης.





Τρίτη 16 Απριλίου 2013

Hedysarum grandiflorum

Γεράνεια 13/04/2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Hedysarum grandiflorum (Pall. 1773) εξαπλώνεται σε Ουκρανία, Ρωσία, Καζακστάν, Ρουμανία και Βουλγαρία. Στην Ελλάδα ήταν γνωστό μόνο από μια θέση στα Γεράνεια, που ανακαλύφθηκε το 2008 αλλά αργότερα βρέθηκε και στην Πελοπόννησο.
Είναι πολυετές ποώδες φυτό χωρίς βλαστό.
Βιότοπος: διάκενα πυκνής μακίας βλάστησης
Άνθη: ωχροκίτρινα-ρόδινα.
Άνθιση: Μάιος - Απρίλιος.

Λόγω της σπανιότητάς του για την Ελλάδα, περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (RDB 2009), με τον χαρακτηρισμό «Κινδυνεύον» (ΕΝ).

Ετυμολογία
Hedysarum < ηδύς (γλυκός) + άρον = Ηδύσαρον (αρχαίο όνομα φυτού που αναφέρει ο Διοσκουρίδης).
grandiflorum <  grandis (μέγας) + flos floris (άνθος) = μεγανθές.




Σάββατο 13 Απριλίου 2013

Ophrys cretica

Λακωνία 06/04/2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Ophrys cretica [(Soó) E.Nelson 1962] είναι ενδημική ορχιδέα της Κρήτης (όπου έχει μεγάλη εξάπλωση), Καρπάθου, Κάσου, Ρόδου, Κυκλάδων (Πάρος, Νάξος, Μήλος, Σύρος), Κυθήρων και Λακωνίας.
Βιότοπος: φρυγανότοποι και θαμώνες, σε ηλιόλουστα ξηρά ασβεστολιθικά εδάφη.
Χείλος τρίλοβο με θυρεό σε σχήμα Η και λευκό περίγραμμα.
Ανθίζει από τα τέλη Μαρτίου.
Ετυμολογία:
Ophrys < Οφρύς (φρύδι). Δεν είναι ξεκάθαρο σε ποια χαρακτηριστικά του γένους Ophrys αναφέρεται το όνομα ενώ υπάρχει και το ενδεχόμενο γλωσσικής παρερμηνείας.
cretica < Creta Κρήτη.

Παρασκευή 12 Απριλίου 2013

Symphytum davisii subsp. davisii

Αμοργός 30/04/2011
φωτογραφία Γιάννης Γαβαλάς

Το Symphytum davisii είναι πολυετές φυτό, ενδημικό Αμοργού, Νάξου, Σικίνου, νησίδας Καρδιώτισσα, Ικαρίας. Η μέχρι τώρα επιστημονική κατάταξη το χωρίζει σε 4 υποείδη (davisii, cycladense (Σίκινος), naxicola, icaricum), όλα τοπικά ενδημικά.
Το τυπικό υποείδος Symphytum davisii (Wikens 1969) subsp. davisii είναι ενδημικό της Αμοργού. Θεωρείται πολύ σπάνιο, τρωτό, με προτεραιότητα προστασίας πρωτεύουσα και γι' αυτό προστατεύεται από την ελληνική νομοθεσία και ευρωπαϊκούς κανονισμούς.
Βιότοπος: πετρώδεις και βραχώδεις θέσεις εποχικά υγρές και σκιερές, θαμνώνες, σε ρεματιές και χαράδρες σε υψόμετρα 0-900 μ.
Ποώδες πολυετές φυτό με παχιά, ξυλώδη και τριχωτή βάση. Φύλλα ωοειδή με οδοντωτά και ελαφρώς κυματοειδή περιθώρια. Ταξιανθίες απλές με 10-20 λευκά άνθη.
Τα σύμφυτα θεωρούνται ισχυρά φαρμακευτικά φυτά και χρησιμοποιούνται από την ομοιοπαθητική για την αποκατάσταση καταγμάτων, παθήσεις των οστών και οφθαλμικά τραύματα.
Άνθιση: Απρίλιος - αρχές Μαΐου.
Ετυμολογία:
Symphytum < συν + φυτό ==> φυτό που αναπτύσσεται σε ομάδες = Σύμφυτο
davisii < προς τιμήν του Άγγλου βοτανικού Peter Hadland Davis (1918-1992), που ερεύνησε την χλωρίδα της Τουρκίας και των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου.

Πέμπτη 11 Απριλίου 2013

Silene nutabunda

Κροκεές - Λακωνία 06/04/2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Silene nutabunda (Greuter 1995) είναι ενδημική της Νότιας και Δυτικής Πελοποννήσου.
Φύεται σε ποικιλία ενδιαιτημάτων: θαμνώνες, αμμώδεις θέσεις, ακαλλιέργητοι αγροί, φρύγανα, άκρες και πρανή δρόμων.
Μονοετές. άτριχο φυτό με τα φύλλα της βάσης να σχηματίζουν ρόδακα.
Άνθη με πέταλα συνήθως λευκά που ανοίγουν πλήρως το απόγευμα.
Ετυμολογία:
Silene < Silenus (λατιν.) > Σειληνός = Σιληνή.
nutabunda < nuto νεύω, ταλαντεύομαι, κουνάω το κεφάλι ==> ταλαντευόμενη, επειδή τα άνθη ταλαντεύονται από τον άνεμο.

Τετάρτη 10 Απριλίου 2013

Tragopogon longifolius

Σχινιάς 25/03/2013
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Ο Tragopogon longifolius (Boiss. 1856) είναι ενδημικός της Ελλάδας και γενικά θεωρείται σπάνιο φυτό. 
Η κατανομή του περιλαμβάνει την Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησο, Δυτικό Αιγαίο, Νότια Πίνδο, Θεσσαλία, Ανατολική Μακεδονία και Θράκη.
Ανθίζει από τον Μάρτιο.

Ετυμολογία:
Tragopogon < τράγος+πώγων (πηγούνι) ==> από την μορφή του πάππου. =  Τραγοπώγων (αρχαίο όνομα από Διοσκουρίδη). 
longifolius < longus μακρός, μακρύς + folium φύλλο = μακρόφυλλος.




Τρίτη 9 Απριλίου 2013

Silene integripetala

Κροκεές Λακωνία 06/04/2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Silene integripetala (Bory & Chaub. 1832) είναι ενδημικό είδος της Ανατολικής Πελοποννήσου και της Δυτικής Κρήτης.
Βιότοπος: βράχια, πετρώδεις θέσεις, πρανή δρόμων και μονοπατιών σε υψόμετρα 0-1100 μ. (έως 1900 μέτρα στον Ταΰγετο).
Κάθετη ή διακλαδισμένη ετήσιο πόα.
Άνθη σε φωτεινό ροζ.
Άνθιση: Μάρτιος έως αρχές Ιουνίου.
Ετυμολογία:
Silene < Silenus (λατιν.) < Σειληνός = Σιληνή.
integripetala < integro πληρώ, ολοκληρώνω, ανανεώνω + πέταλο ==> με πλήρη άθικτα πέταλα. 

Δευτέρα 8 Απριλίου 2013

Iberis saxatilis

Πεντέλη 05/04/2013
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Iberis saxatilis (L. 1756) εξαπλώνεται σε Ανατολικά Βαλκάνια, Ουκρανία, Κροατία, Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία. Στην Ελλάδα φύεται σε Μακεδονία, Θράκη, Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο.
Βιότοπος: πετρώδεις θέσεις, στην ορεινή, υποαλπική και αλπική ζώνη.
Φύλλα στενόμακρα, σαρκώδη.
Άνθη: λευκά, σε πυκνή στρογγυλή ταξιανθία.
Άνθιση: Απρίλιος - Μάιος.

Ετυμολογία:
Iberis < Ιβηρία, αρχαία ελληνική ονομασία Ισπανίας και Πορτογαλίας = Ιβηρίς
saxatilis < sáxum (λατιν) βράχος, πέτρα = βραχόφιλη, του βράχου.




Κυριακή 7 Απριλίου 2013

Iberis carnosa

Πεντέλη 08/05/2009
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Iberis carnosa (Willd. 1800) είναι είδος της Μεσογείου.
Συνώνυμο: Iberis attica, Jord. 1847
Βιότοπος: βραχώδεις θέσεις στην ορεινή, υποαλπική και αλπική ζώνη.
Άνθη: λευκά, σε πυκνή ταξιανθία.
Άνθιση: από τα τέλη Απριλίου.

Ετυμολογία:
Iberis < Ιβηρία, αρχαία ελληνική ονομασία Ισπανίας και Πορτογαλίας = Ιβηρίς
carnosa < cáro, cárnis (λατιν.) κρέας, σάρκα.

Τετάρτη 3 Απριλίου 2013

Fritillaria sibthorpiana


Σύμη 25/03/2011
φωτογραφία Ζήσης Αντωνόπουλος

Η Fritillaria sibthorpiana [(Sm. 1809) Baker, 1874] είναι πολύ σπάνιο φυτό. Στην Ελλάδα είναι γνωστό μόνο από το νησί της Σύμης στα Δωδεκάνησα. Φύεται επίσης στην απέναντι περιοχή της Μαρμαρίδας.
Βρέθηκε στις 30 Μαρτίου 1787 σε λόφους πάνω από το Porto Cavalieri στην απέναντι από την Σύμη μικρασιατική ακτή. Το βρήκε ο Ninian Imrie, καπετάνιος του σκάφους με το οποίο ταξίδευε εξερευνώντας βοτανικά το Αιγαίο ο Τζον Σίμπθορπ.
Στην περιγραφή που έκανε ο Smith το 1809, από το υλικό του Σίμπθορπ, του δόθηκε αρχικά το εσφαλμένο όνομα Tulipa sibthorpiana, με το οποίο και περιλαμβάνεται στην Flora Graeca.
Βιότοπος: βραχώδεις ασβεστολιθικές θέσεις σε χαμηλά υψόμετρα.
Βολβώδες πολυετές φυτό. Βολβός διαμέτρου 1-2 εκ. Φύλλα 2 (-3) σε φωτεινό πράσινο. Άνθος μοναχικό με χρώμα κίτρινο-λεμονί έως φωτεινό κίτρινο.
Άνθιση: Μάρτιος - Απρίλιος.
Ετυμολογία:
Fritillaria < fritíllus κύπελλο με το οποίο έριχναν τα ζάρια οι Ρωμαίοι ==>  για το σχήμα του άνθους.
sibthorpiana < αφιερωμένο στο Άγγλο βοτανικό Τζον Σίμπθορπ (John Sibthorp 1758-1796), δημιουργό της μνημειώδους πολύτομης έκδοσης Flora Graeca.

Η υδατογραφία του Bayer από την  Flora Graeca