Οι φίλοι του μπλοκ

Δευτέρα 26 Ιουνίου 2017

Calicotome villosa ασπάλαθος

Κακιά Σκάλα 10/03/2013

Η Calicotome villosa (Poir) Link 1808, είναι μεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Κοινό όνομα: ασπάλαθος.
Είναι συχνό θέαμα στην ελληνική φύση, οι κατακίτρινες γεμάτες ασπάλαθους πλαγιές που αναδύουν το γλυκό άρωμα αυτών των όμορφων θάμνων. 
Είναι φυτό με διακλαδώσεις πολύ αγκαθωτές, χνουδωτό, με διακριτές αυλακώσεις κατά μήκος των βλαστών. Φύλλα με τρία μικρά φυλλάρια, χνουδωτά στην κάτω πλευρά.
Βιότοπος: φράχτες, θαμνότοποι, φρύγανα, σε υψόμετρα 200-1000 μ.
Το όνομα του γένους προέρχεται από τα ελληνικά κάλυκας+τομή και αναφέρεται στον κάλυκα που τέμνεται εγκάρσια κατά την ανάπτυξη του άνθους.
Άνθη κίτρινα, συνήθως σε δέσμες στις μασχάλες των διακλαδώσεων.
Ανθίζει Μάρτιο - Μάιο. 

Ετυμολογία:
Calicotome > κάλυξ κάλυκος + τομή ==> αναφορά στον χωρισμό του κάλυκα σε δύο μέρη = Καλυκοτόμη.
villósus, a, um > víllus ή véllus, μαλλί = μαλλιαρή, τριχωτή, χνουδωτή.

Κακιά Σκάλα 10/03/2013

Σούνιο 05/03/2013



Σάββατο 24 Ιουνίου 2017

Bellardia trixago

Ζήρεια 09/05/2012
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Bellardia trixago [(L.) All. 1785] είναι φυτό της Μεσογείου και της ΝΔ Ασίας, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: λιβάδια, αγροί, διάκενα δασών, σε υψόμετρα 0-700 (-1100) μ.
Κομψή, πολυετής πόα με ισχυρό, όρθιο βλαστό.
Φύλλα αντίθετα, χνουδωτά, επιμήκη, οδοντωτά, μάλλον σαρκώδη, συχνά με κοκκινωπά χείλη.
Τα λευκορόδινα άνθη είναι σε χαρακτηριστική πυραμιδοειδή ταξιανθία. Το κάθε άνθος έχει μεγάλο αδιαίρετο κάτω χείλος, το άνω μικρότερο, τρίλοβο και φύεται από τετράλοβο τριχωτό κάλυκα.
Ανθίζει Απρίλιο - Ιούνιο.

Ετυμολογία:
Bellardia < γένος αφιερωμένο στον Ιταλό βοτανικό Carlo Antonio Lodovico Bellardi (1741-1826).
trixago < φυτό που αναφέρεται από τον Πλίνιο.



Πέμπτη 22 Ιουνίου 2017

Himantoglossum robertianum

Πεντέλη 10/04/2011
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Himantoglossum robertianum [(Loisel. 1807) P.Delforge 1999] είναι μεσογειακή ορχιδέα με ευρεία εξάπλωση στην κεντρική Ελλάδα, την Πελοπόννησο και τα νησιά. 
Περιγράφηκε το 1807 από την Γαλλία με το όνομα Barlia robertiana (Loisel. 1807).
Βιότοπος: λιβάδια, φρύγανα, μακία βλάστηση, χωράφια σε υψόμετρα μέχρι 1700 μέτρα.
Ρωμαλέο φυτό με ύψος 20-80 εκατοστά. Φύλλα 5-10, φαρδιά, γυαλιστερά.
Άνθη: αρωματικά, μεγάλα, τρίλοβα, ροζ ή πρασινωπά.
Άνθιση: Ιανουάριος - Απρίλιος.

Ετυμολογία:
Himantoglossum < ιμάς (γεν. ιμάντος) + γλώσσα ==> από την μορφή του άνθους. 
robertianum < προς τιμήν του Γάλλου φαρμακοποιού και βοτανικού Gaspard Nicolas Robert (1776-1857).
Barlia < προς τιμήν του Γάλλου μυκητολόγου και ειδικού στις ορχιδέες της Νίκαιας Jean Baptiste Barla (1817-1896).

Η εξάπλωση του είδους από το http://www.elisajeanluc.fr/orchidees_nature/himantoglossum/hi_robertianum.htm


Κυριακή 18 Ιουνίου 2017

Centaurea pichleri subsp. pichleri

Ζήρεια (Κυλλήνη) 09/05/2012
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Centaurea pichleri (Boiss. 1875) είναι φυτό των Βαλκανίων και της Ανατολίας, με εξάπλωση στην Ελλάδα στην κεντρική και νότια χώρα.
Βιότοπος: ξηρά λιβάδια, βραχώδεις πλαγιές, πετρώδεις θέσεις, σε υψόμετρα 600-1200 μ.
Ριζωματώδες πολυετές φυτό χωρίς παχιές ρίζες. Βλαστοί όρθιοι έως 30 εκ. Φύλλα λογχοειδή, ακέραια, με ελαφρό τρίχωμα. Ρόδακες παρόντες κατά την άνθιση.
Κεφάλια με περιφερειακά ανθίδια κυανά, πτερωτά. Κεντρικά ανθίδια μικρότερα, ρόδινα-ιώδη.
Υπάνθιο με βράκτια βλεφαριδωτά με ακανίδια ασημόχρωμα, ισομήκη.
Ανθίζει Μάιο - Ιούνιο.
Ετυμολογία:
Centaurea < Centaurus < Κένταυρος (ο Κένταυρος Χείρων ήταν γιατρός και δάσκαλος του Ασκληπιού).
pichleri < αφιερωμένη στον Αυστριακό βοτανικό Thomas Pichler (1805-1878), διάσημο συλλέκτη από το Λίντς (Lienz, Τυρολο) της Αυστρίας, που συνέλεξε φυτά από διάφορα μέρη της Ελλάδας, όπως τον Άθω το 1873, την Αττική, την Εύβοια και την Πελοπόννησο το 1876, την Κάρπαθο και την Ρόδο το 1883-1889.

Κιθαιρώνας 03/04/2014
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης


Παρασκευή 16 Ιουνίου 2017

Ceratonia siliqua χαρουπιά

Γεράνεια 25/05/2013
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Ceratonia siliqua (L. 1753) είναι ένα πολύ ανθεκτικό δέντρο που κατάγεται από την ανατολική Μεσόγειο. Στην Ελλάδα είναι αυτοφυές σε όλη την χώρα (κυρίως στα παραλιακά) με εξαίρεση την Πίνδο.
Βιότοπος: δασικές εκτάσεις, γκαρίγκ, άκρες ελαιώνων σε υψόμετρα 0-500 μ.
Αειθαλές, ιδιαίτερα ανθεκτικό δέντρο με ύψος έως 10 μέτρα ή μεγάλος θάμνος με ύψος 2-5 μ. Δίοικο φυτό, με τις αρσενικές και θηλυκές ταξιανθίες να βρίσκονται στο ίδιο δέντρο. Φύλλα με φυλλάρια ωοειδή, δερματώδη, λεία Τα άνθη της είναι μικρά και αναπτύσσονται σε μακρείς βότρεις.

Ετυμολογία:
Ceratonia < κέρας (γεν. κέρατος) + τείνω (τεντώνω) ==> από τους καρπούς που μοιάζουν με ένα τεντωμένο κέρατο.
siliqua < περικάρπιο οσπρίου, χέδρωπας, λουβί ==> αναφορά στα βρώσιμα σπέρματα.
Λαϊκά ονόματα: χαρουπιά, κερατιά, ξυλοκερατιά.

Η αρχαία ελληνική λέξη για την χαρουπιά ήταν «κερωνία» που διατηρείται και σήμερα με τη μορφή κερατιά, κερατσιά και ξυλοκερατιά, από τη μορφή των καρπών της που μοιάζουν με κέρατα.
Η κερατιά διαδόθηκε στις υπόλοιπες μεσογειακές χώρες από τους αρχαίους Έλληνες, Φοίνικες και Ρωμαίους. Αργότερα την εξάπλωσαν με τις κατακτήσεις τους οι Άραβες σε όλη την περιοχή που την βρίσκουμε και σήμερα. Τότε είναι που διαδόθηκε και η αραβική λέξη «χαρούπι», που εμείς την πήραμε από τους Τούρκους.

Η χαρουπιά καλλιεργείται από τα πανάρχαια χρόνια για το σκληρό και βαρύ ξύλο της που χρησιμοποιείται στη ξυλογλυπτική και την επιπλοποιία. Οι καρποί της, τα σοκολατόχρωμα χαρούπια ή ξυλοκέρατα, είναι πλούσια σε σάκχαρα, τα οποία αντιστοιχούν στο 50% του βάρους τους. Χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο της σοκολάτας και στην παραγωγή αλκοολούχων ποτών και οινοπνεύματος. Αλεσμένα παράγουν αλεύρι, που χρησιμοποιείται ως κτηνοτροφή. Στην γερμανοϊταλική Κατοχή το χαρουπάλευρο και το χαρουπόμελο έσωσαν χιλιάδες Έλληνες από τη πείνα.
Στην Ελλάδα υπάρχουν χαρουπιές, αυτοφυείς ή καλλιεργημένες, στην Κρήτη, Εύβοια, Σάμο, Κεφαλονιά, Αττική, Κύθηρα, Κυνουρία, κ.α. Το χαρούπι είναι πλούσιο σε πρωτεΐνη, φώσφορο και σίδηρο, ενώ περιέχει ασβέστιο τριπλάσιο από το γάλα. Μια ώριμη χαρουπιά 25 ετών μπορεί να δώσει σχεδόν 1 τόνο χαρούπια.

===> Το καράτι είναι η μονάδα μέτρησης του χρυσού και των πολύτιμων λίθων. Κατά μια ενδιαφέρουσα θεωρία η λέξη «καράτι» προήλθε από το γεγονός ότι ο σπόρος της ξυλοκερατιάς (χαρούπ, στα αραβικά) έχει σταθερό βάρος και οι Άραβες έμποροι τον χρησιμοποιούσαν παλιότερα για να ζυγίζουν τα μπαχαρικά και τον χρυσό.  Ένα καράτι αντιστοιχεί σε 0,200 γραμμάρια χρυσού, όσο δηλαδή ζυγίζει και ένας σπόρος της χαρουπιάς.





Τετάρτη 14 Ιουνίου 2017

Verbascum pentelicum

Πεντέλη 28/05/2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Verbascum pentelicum (Murb. 1933) είναι στενοενδημικό της Πεντέλης.
Η παρουσία του ήταν γνωστή από το 1902 και αναφερόταν ως Verbascum sartotii, μέχρις ότου το περιέγραψε ο Murbech το 1993, με βάση την μορφολογία των ανθήρων. 
Βιότοπος: πετρώδεις πυρολιθικές θέσεις. Αριθμεί λίγες θέσεις και χρειάζονται άμεσα μέτρα για την προστασία του.
Φύλλα στενόμακρα, γλαυκά, χνουδωτά. Βλαστός που ξεπερνάει το 1 μέτρο.
Άνθιση: από τον Μάιο.

Ετυμολογία:
Verbascum < verbascum (λατιν.) φλόμος < ίσως από barba > barbáscum γενειάδα ==> από τις τρίχες στα φύλλα και τα άνθη.
pentelicum < Πεντέλη.


Δευτέρα 12 Ιουνίου 2017

Rumex tuberosus subsp. creticus

Αμοργός 11/04/2007
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Ο Rumex tuberosus subsp. creticus (Boiss.) Rech. f. 1949 είναι φυτό του Αιγαίου και από τις δύο πλευρές του.
Βιότοπος: ελαιώνες, αναβαθμίδες, παλιά χωράφια, θαμνότοποι σε υψόμετρα 0-1100 μ.
Πολυετές φυτό με κονδυλώδεις ρίζες και ξυλώδες υλικό, ύψους 10-60 εκ.
Ταξιανθία βοτρυοειδής, καρποί κοκκινωποί χαρακτηριστικοί.
Άνθιση: Μάρτιος - Ιούνιος.

Ετυμολογία:
Rumex < rumex (λατιν.) βέλος, ράμφος ==> για το μυτερό σχήμα των φύλλων πολλών ειδών αυτού του γένους ==> ελληνικά: λάπαθο.
tuberosus < tuber (λατιν.) οίδημα, κόνδυλος = γεμάτος κονδύλους, κονδυλόριζος.

Σάββατο 10 Ιουνίου 2017

Campanula ramosissima


Ελαία 06/04/2013 Λακωνία
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Campanula ramosissima (Sm. 1806) είναι μεσογειακό φυτό με εξάπλωση στην δυτική και νότια ηπειρωτική Ελλάδα και το Ιόνιο.
Βιότοπος: βραχώδεις πλαγιές, φαράγγια, ελαιώνες σε υψόμετρα 0-800 μ.
Όρθιο φυτό με λεπτό βλαστό και ύψος 8-20 εκ. Τα βασικά φύλλα απουσιάζουν κατά την άνθιση. Το επίθετο ramosissima είναι κάπως παραπλανητικό.
Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος.

Ετυμολογία:
Campanula < campana (λατιν.) > campanula υποκοριστικό ==> από το σχήμα του άνθους.
ramosissima < ramus (κλάδο, κλαδί) = λίαν πολύκλαδος.



Πέμπτη 8 Ιουνίου 2017

Dianthus biflorus

Ταΰγετος 19/07/2008
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Ο Dianthus biflorus (Sm. 1809) είναι ενδημικό αγριογαρύφαλλο Στερεάς Ελλάδας, Πελοποννήσου, Εύβοιας, Θεσσαλίας και Πίνδου.
Βιότοπος: βραχώδεις τοποθεσίες, ορεινές θέσεις.
Πολυετές φυτό με βλαστούς 15-60 εκατοστά.
Άνθη: ροζ - κόκκινα, με πέταλα οδοντωτά, δύο στην κορυφή του βλαστού.
Άνθιση: Μάιος - Ιούνιος.
Ετυμολογία:
Dianthus < Δίας + άνθος > Διόσανθος (Θεόφραστος)
biflorus < bis δις + flos, floris άνθος = διανθής ==> με δύο άνθη στον βλαστό.





Τρίτη 6 Ιουνίου 2017

Malcolmia macrocalyx subsp. scyria

Δίρφυς 28/04/2013
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Malcolmia macrocalyx subsp. scyria [(Rech.) P.W.Ball 1963] είναι ενδημικό υποείδος Σκύρου, Εύβοιας και Κυκλάδων (Άνδρος).
Βιότοπος: βραχώδεις πλαγιές, κορυφογραμμές με φρύγανα, διάκενα δασών, σε υψόμετρα 0-700 μ.
Άνθιση: τέλη Μαρτίου - μέσα Μαΐου
Ετυμολογία
Malcolmia < προς τιμήν του W. Malcolm (19ος αιώνας), Άγγλου γεωπόνου και φυτοκόμου.
macrocalyx < μακρός, μακρύς + κάλυξ (κάλυκας)
scyria < Σκύρος.

Κυριακή 4 Ιουνίου 2017

Erysimum senoneri subsp. amorginum

Αμοργός 28/03/2007
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Erysimum senoneri subsp. amorginum (Snogerup 1967) είναι ενδημικό φυτό της Αμοργού.
Βιότοπος: Κρημνοί, βραχώδες έδαφος, θαμνώνες, σε υψόμετρα 150-800 μ. 
Πολυετής θάμνος ή υπόθαμνος (χαμαίφυτο) που ζει για 3-17 χρόνια.
Έχει έναν κεντρικό βλαστό με πολλούς κλάδους όρθιους, ύψους 15-45 εκ., ή αδύναμους και πλαγιαστούς (όταν φυτρώνει ανάμεσα σε θάμνους το μήκος των κάδων μπορεί να φτάσει το 1 μέτρο).
Τα φύλλα είναι χνουδωτά και εκείνα της βάσης σχηματίζουν ρόδακα.
Τα άνθη βγαίνουν σε ομάδα των 2-25 και δεν ανοίγουν όλα μαζί αλλά 1-4 σε κάθε ομάδα. Έχουν 4 κίτρινα ή κιτρινοπράσινα σέπαλα και 4 έντονα κίτρινα πέταλα με σχήμα όνυχα και ελαφρά μυρωδιά μελιού.
Οι καρποί (κεράτια) έχουν μία σειρά από σπέρματα που περιβάλλονται από λεπτό φτερό.
Άνθιση: Ιανουάριος - Μάιο.

Ετυμολογία:
Erysimum < Ερύσιμον, φυτό που αναφέρει ο Θεόφραστος < ερύω (=προστατεύω) ==> ερυσίπτολις (= επίθετο της Αθηνάς ως προστάτισσας της πόλης των Αθηνών).
senoneri < αφιερωμένο στον Αυστριακό φυσιοδίφη Adolf Senoner (1806-1895.
amorginum < Αμοργός = αμοργινό.


Παρασκευή 2 Ιουνίου 2017

Tulipa australis

Ζήρεια (Κυλλήνη) 09/05/2012
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Tulipa australis (Link 1799) έχει ευρεία εξάπλωση στην Ανατολική και Νότια Ευρώπη, την Ιβηρική χερσόνησο και την Βόρεια Αφρική. Ευδοκιμεί στην στεριανή Ελλάδα και από τα νησιά στην Θάσο και την Νάξο.
Βιότοπος: λιβάδια και πετρώδεις τοποθεσίες στην ορεινή ζώνη και σε υψόμετρα 500 - 2200 μέτρων.
Άνθη: κίτρινα με ωοειδή τέπαλα.
Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος, ανάλογα με το υψόμετρο.

Ετυμολογία:
Tulipa < από τουρκική túlipand, τουρμπάνι.
australis < auster νότιος άνεμος, νότιος.