Malcolmia graeca subsp. bicolor

Χελμός  12/06/2010

Ajuga genevensis

Παγγαίο 05/06/2010
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Ajuga genevensis (L. 1753) είναι ευρωπαϊκό φυτό με εξάπλωση στην Ελλάδα από την Ρούμελη και βορειότερα.

Βιότοπος: λιβάδια, φυλλοβόλα και μικτά δάση σε υψόμετρα 0-1300 (1800) μ.

Πολυετές ριζωματώδες φυτό, ολόκληρο με αραιό χνούδι και ύψους 10-30 εκ.

Άνθη μπλε.

Άνθιση: Απρίλιος - Ιούλιος.

Ετυμολογία:

Ajuga < στερητικό πρόθεμα -α + jugum ζυγός ==> για να δείξει πιθανώς την απουσία του άνω χείλους της στεφάνης.

genevensis < Geneve Γενεύη (πόλη της Ελβετίας).

Πιέρια 06/06/2010
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Ornithogalum montanum

Ζήρεια 09/05/2012
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Το Ornithogalum montanum (Cirillo 1811) είναι μεσογειακό φυτό (από την Ιταλία και δυτικότερα) φθάνοντας έως τον Καύκασο. Έχει ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα, εκτός της Κρήτης.

Γεώφυτο με ωοειδή βολβό. Φύλλα 3-7 γραμμικά, πράσινα, γυαλιστερά.

Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος.

Ετυμολογία:

Ornithogalum < όρνις (πτηνό,  όρνιθα) + γάλα ==> αναφέρεται στην φράση «και του πουλιού το γάλα», λόγω του λευκού χρώματος των τεπάλων του.

montanum < mons (montis) βουνό, όρος.

Χελμός 12-06-2010

Carlina gummifera

Αμοργός 01/10/2007
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Carlina gummifera [(L.) Less. 1832] είναι μεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.

Βιότοπος: χέρσες τοποθεσίες, πετρώδεις θέσεις, ακαλλιέργητα χωράφια σε υψόμετρα 0-750 (-1300) m. 

Φυτό πολυετές με πολύ κοντό βλαστό και φύλλα σε ρόδακα κατακείμενα, επιμήκη, πτεροσχιδή με λοβούς αγκαθωτούς. 

Στο κέντρο του ρόδακα εκπτύσσεται ένα και μοναδικό ανθοφόρο κεφάλι με διάμετρο μέχρι 6 εκ. με λογχοειδή ακανθωτά βράκτια, τα εσωτερικά επάλληλα με ιώδεις αποχρώσεις. 

Ανθίδια πολλά, ρόδινα που παραμένουν για καιρό μετά την ξήρανση των φύλλων. 

Φυτό τοξικό που το χρησιμοποιεί η λαϊκή ιατρική. Την γαλακτώδη ουσία, το κόμμι, που εκχύνεται από το φυτό την χρησιμοποιούσαν παλιότερα τα παιδιά σαν μαστίχα.

Ανθίζει Μάιο - Ιούνιο και πάλι Σεπτέμβριο - Οκτώβριο.

Ετυμολογία:

Carlina < γένος αφιερωμένο στο Καρλομάγνο, επειδή υποτίθεται ότι θεράπευσε τον στρατό του από την πανώλη με κάποια καρλίνα.

gummifera < gummi & gummis & cummi, το κόμμι + fero φέρω = κομμιοφόρος.

Thymus leucospermus

Παρνασσός 30/07/2013
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Ο Thymus leucospermus (Hartvig, 1987) είναι ενδημικό φυτό Πελοποννήσου, Στερεάς Ελλάδας, Πίνδου και Δυτικής Μακεδονίας.

Φύεται σε πετρώδεις θέσεις στην ορεινή και υποαλπική ζώνη.

Ανθίζει το καλοκαίρι.

Ετυμολογία:

Thymus < θύμος < θύω (από την έντονη μυρωδιά, εξ ου και θυμίαμα).

leucospermus < λευκός + σπέρμα.

Παρνασσός 30/07/2013

Vincetoxicum hirundinaria

Παγγαίο 05/06/2010
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Το Vincetoxicum hirundinaria subsp. nivale [(Boiss. & Heldr.) Markgr. 1971] είναι φυτό των Βαλκανίων και της Ανατολίας με ευρεία εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Βιότοπος: λιβάδια και δασικές εκτάσεις σε βραχώδεις πλαγιές και σε υψόμετρα 600-1800 μ.

Άνθιση: Μάιος - Ιούλιος.

Ετυμολογία:

Vincetoxicum < vinco νικώ + τοξικόν από την αρχαία έκφραση «τοξικόν φάρμακον», δηλαδή δηλητήριο που άλειφαν τις αιχμές των βελών) ==> επειδή φυτά του γένους αυτού θεωρούνται αποτελεσματικά για την θεραπεία δηλητηριάσεων.

hirundinaria < hirundo χελιδόνι < αναφορά στην κατάποση του Vincetoxicum, όπως τα χελιδόνια που καταπίνουν τα έντομα.

nivale < nix (nivis) χιόνι ==> επειδή αναπτύσσεται σε μεγάλα υψόμετρα.

Astragalus hellenicus

Πάρνηθα 29/05/2011
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Ο Astragalus hellenicus (Boiss. 1872) έχει περίεργη ταξινόμηση. Αρχικά  ελληνικό ενδημικό, τελευταία θεωρείται φυτό της Ανατολικής Μεσογείου. Στην Ελλάδα φύεται στην Πελοπόννησο και την Στερεά Ελλάδα.

Βιότοπος: ξέφωτα ελατοδάσους, σε μεσαία και ανώτερα υψόμετρα.

Φυτό χωρίς κορμό, με έρποντες διακλαδιζόμενους βλαστούς.

Φύλλα 5-190 εκ., με 8-12 ζεύγη φυλλαρίων. Φυλλάρια ωοειδή έως ωοειδή-ελλειπτικά, με πυκνό λευκό τρίχωμα και στις δύο επιφάνειες. Παράφυλλα λογχοειδή.

Ταξιανθίες βότρεις με 3-10 άνθη. Ποδίσκοι πολύ μικροί. Βράκτια 1/3 έως 2/3 το μήκος του σωλήνα. Κάλυκας 10-15 χιλ., με μαλακές μακριές τρίχες.

Στεφάνη κίτρινη, πέτασος 20-27 χιλ. λείος.

Καρπός ωοειδής, συμπιεσμένος-τρίγωνος, με οπίσθια αύλακα, πυκνά τριχωτός.

Ανθίζει Μάιο - Ιούνιο.

Ετυμολογία:

Astragalus < αστράγαλος (φυτό που αναφέρει ο Διοσκουρίδης) < αστήρ + γάλα ==> οι αρχαίοι πίστευαν ότι η βρώση του φυτού αυξάνει το γάλα των κατσικιών.

hellenicus < Hellas Ελλάς.

Alcea rosea

Άστρος  01/11/2008
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Alcea rosea (L. 1753) είναι φυτό της Νοτιοδυτικής Ασίας που έχει εγκατασταθεί στην Ελλάδα (εκτός Κρήτης) συχνά ως καλλωπιστικό.

Φύεται σε πετρώδεις πλαγιές, θαμνότοπους, ακαλλιέργητους αγρούς.

Άνθιση ανοιξιάτικη.

Ετυμολογία:

Alcea < αλκαία (φυτό που αναφέρει ο Διοσκουρίδης για ένα είδος μολόχας) // κατ' άλλη εκδοχή από θέμα «αλκ-» (δύναμη).

rosea < rosa ( < ρόδο), τριαντάφυλλο = ροδόχρωμο, ρόδινο, ροζ

Δίρφυς 03/08/2011

Κολχικά της Ελλάδας

Ferulago nodosa

Κέα 30/04/2011
φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Ferulago nodosa [(L.) Boiss. 1849] είναι μεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.

Βιότοπος: ξηρά λιβάδια, άκρες δρόμων, διάκενα δασών, θαμνώνες σε υψόμετρα 0-700 μ.

Πολυετές φυτό με ανθεκτικό ριζικό σύστημα. Βλαστός 40-80 εκ., αλαφρά διακλαδισμένος, με αρθρώσεις.

Άνθη κίτρινα.

Άνθιση: Μάιος - Ιούνιος.

Ετυμολογία:

Ferulago  < υποκοριστικό τους Ferula (επειδή έχει παρόμοια κίτρινα άνθη).

nodosa < nodus άρθρωση, κόμπος = αρθρωτή.

Κέα 30/04/2011

Teucrium chamaedrys subsp. chamaedrys

Οίτη 26/07/2008
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Το Teucrium chamaedrys (L. 1753)  subsp. chamaedrys είναι μεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην στεριανή Ελλάδα.

Βιότοπος: διάκενα δασών, χαλικώδεις τοποθεσίες, βραχώδεις πλαγιές, σε υψόμετρα 0-1900 μ.

Πολυετής ημίθαμνος, με ξυλώδη βάση και πολύ διακλαδισμένο ριζικό σύστημα που παράγει πολλούς λεπτούς όρθιους ανθοφόρους βλαστούς 10-20 (-40( εκ.

Άνθη σε χαλαρή ταξιανθία.

Στεφάνη 12-15 χιλ., ροζ-κόκκινη, με μεγαλύτερο το μεσαίο λοβό και πολύ μικρούς τους ακραίους λοβούς,

Άνθιση: Μάιο - Αύγουστο.

Ετυμολογία:

Teucrium  < τεύκριον, φυτό που αναφέρεται από τον Διοσκουρίδη.

chamaedrys < χαμαί + δρυς ==> με φύλλα σαν της δρυός (βελανιδιάς).

**«Τεύκριον· οἱ δὲ καὶ τοῦτο χαμαίδρυν καλοῦσιν, οἱ δὲ Τευκρίδα.»

** «χαμαίδρυς μικρὸς ἢ χαμαίρωψ· οἱ δὲ δρυὸς κέγχρος, οἱ δὲ Τεύκριον, Ῥωμαῖοι τριξάγω μίνορ, οἱ δὲ κυερκίαμ, Γάλλοι ἔρινον.»

Διοσκουρίδης

Οίτη 26/07/2008

Plantago amplexicaulis

Ανάβυσσος 05/03/2013

Μεσογειακό φυτό, με εξάπλωση στην Ελλάδα σε Αττική, Πελοπόννησο, Κυκλάδες, Κρήτη, νησι'α Αιγαίου.

Ανάβυσσος 05/03/2013

Ανάβυσσος 05/03/2013

Senecio thapsoides

Παρνασσός 30/07/2013
φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

To Senecio thapsoides  (DC. 1838) subsp. thapsoides είναι βαλκανικό φυτό με εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα από την Πίνδο (Κατάρα) και νοτιότερα (Ταΰγετος).

Βιότοπος: βραχώδεις ασβεστολιθικές πλαγιές σε υψόμετρα 1200-2200 μ.

Πολυετές φυτό ύψους 20-60 εκ. με πυκνό λευκό τρίχωμα.

Άνθη σωληνοειδή κίτρινα.

Άνθιση καλοκαιρινή.

Ετυμολογία:

Senecio < sénex γέρος ==> αναφορά στον σφαιρικό και λευκό πάππο του φυτού (το όνομα αναφέρεται από τον Πλίνιο).

thapsoides < θαψός (φυτά που αναφέρονται από τον Νίκανδρο και τον Θεόκριτο) + είδος.

Scleranthus perennis

Πιέρια 06/06/2010

Ornithogalum nutans

Παγγαίο 05/06/2010

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Ornithogalum nutans (L. 1753) είναι φυτό των Βαλκανίων και της Ανατολίας. Από τα πιο κομψά ορνιθόγαλα διακρίνεται από τα κωδωνοειδή, κατανεύοντα άνθη του, που κινούνται από τον άνεμο, χαρακτηριστικό που έδωσε και το όνομα στο φυτό. 
Φύλλα ταινιοειδή, αυλακωτά, στο μήκος του βλαστού. 
Τέπαλα μέχρι 3εκ. με χαρακτηριστική ασημοπράσινη χροιά που διαφέρει από αυτή των υπόλοιπων ειδών. Σε αγρούς και φρύγανα, συνήθως στην ορεινή ζώνη. Ανθίζει την άνοιξη.

Ετυμολογία:
Ornithogalum < Όρνις (πτηνό,  όρνιθα, κόττα) + γάλα. Αναφέρεται στην φράση «και του πουλιού το γάλα», λόγω του λευκού χρώματος των τεπάλων του.
nutans < nutare, νεύω ==> Αναφέρεται στην κίνηση των ανθέων και των βλαστών στις πνοές του ανέμου.

Nepeta parnassica

Παρνασσός 30/07/2013

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

H Nepeta parnassica (Heldr. & Sart. 1859) είναι ενδημικό είδος Στερεάς Ελλάδας (Γκιώνα, Ελικώνας, Παρνασσός) και Πελοποννήσου. Υπάρχει η εκδοχή ότι έχει βρεθεί και στην Νότια Αλβανία.

Βιότοπος: βραχώδεις θέσεις, σάρες, ανοίγματα δασών, υποαλπικά λιβάδια σε υψόμετρα 1000-2200 μ.

Πολυετής πόα με ξυλώδη βάση. Βλαστός λεπτός, όρθιος, διακλαδισμένος, τριχωτός.

Άνθη: λευκά με ρόδινα στίγματα.

Άνθιση: καλοκαιρινή.

Ετυμολογία:

Nepeta < nepeta, φυτό που αναφέρει ο Πλίνιος.

parnassica < Παρνασσός.

Ophrys taigetica

Πάρνωνας 01/05/2010

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Ophrys taigetica (H. Presser & S. Hertel 2010) είναι ενδημική της Πελοποννήσου. Είναι ορεινή ορχιδέα, που φύεται πάνω από τα 950 μέτρα και, συνήθως, σε ξέφωτα ελατοδασών ή κάτω από έλατα.

Το 2008 ο Helmut Presser ανακάλυψε σε μεγάλο υψόμετρο στον Ταΰγετο έναν πληθυσμό μιας όψιμης οφρύος με χαρακτηριστικά ενδιάμεσα μεταξύ των Ophrys aesculapii, Ophrys mammosa και Ophrys epirotica. Στα επόμενα δύο χρόνια ανακαλύφθηκαν από τον Stefan Hertel και άλλοι πληθυσμοί αυτής της ορχιδέας στον Ταΰγετο και στον Πάρνωνα, όλοι σε μεγάλα υψόμετρα και σε ελατοδάση. Βρέθηκαν επίσης φυτά και στην Ζήρεια.

Η Ophrys taigetica φέρει μαυροκόκκινο, ακέραιο χείλος, μερικές φορές με κίτρινο λεπτό περιθώριο, με τριχοφυΐα που περιορίζεται στους «ώμους» της βασικής περιοχής και μικρή λευκή απόφυση στην κορυφή. 

Ανθίζει αργά, συνήθως από αρχές μέχρι τέλος Μαΐου, σε μεγάλα υψόμετρα.

Ετυμολογία:

Ophrys < Οφρύς (φρύδι). Δεν είναι ξεκάθαρο σε ποια χαρακτηριστικά του γένους Ophrys αναφέρεται το όνομα ενώ υπάρχει και το ενδεχόμενο γλωσσικής παρερμηνείας.

taigetica < Ταΰγετος.

Silene caesia

Χελμός 12/06/2010

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Silene caesia (Sm. 1809) είναι βαλκανικό φυτό με εξάπλωση στην Δυτική Ελλάδα και την Πελοπόννησο.

Περιγράφηκε επιστημονικά με υλικό που συνέλεξε ο Sibthorp στον Παρνασσό. Υδατογραφία του φυτού από τον Αυστριακό ζωγράφο Bayer περιλαμβάνεται στην μνημειώδη έκδοση της Flora Graeca.

Βιότοπος: πετρώδεις πλαγιά και σάρες σε υψόμετρα 1000-2600 μ.

Ποώδες πολυετές φυτό με ύψος έως 40 εκ.

Βασικά φύλλα γλαυκά σπατουλοειδή.

Άνθιση από τον Μάιο και όλο το καλοκαίρι.

Ετυμολογία:

Silene < Silenus (λατιν.) < Σειληνός. Οι Σειληνοί ήταν ακόλουθοι του Διονύσου. Απεικονίζονται πολλές φορές με αυτιά και ουρά αλόγου και βγάζοντας αφρούς. Η ονομασία Silene ίσως αποτελεί υπαινιγμό για την ιξώδη έκκριση που καλύπτει πολλά είδη Σιληνής.

caesia (λατιν.)  = γαλάζιο, πράσινο-μπλε, γλαυκό ==> αναφορά στο χρώμα των φύλλων.

υδατογραφία του Bayer από την Flora Graeca

Allium callimischon subsp. callimischon

Μάνη 08/11/2008

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Το Allium callimischon (Link 1834) είναι ελληνικό ενδημικό με εξάπλωση στην Πελοπόννησο, τα Κύθηρα, το Ιόνιο, την Δυτική Στερεά Ελλάδα και την Δυτική Ήπειρο.

Βιότοπος: ξηρές πετρώδεις ή χαλικώδεις θέσεις σε πλαγιές, ανοίγματα θαμνώνων ή φρυγάνων, από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τα 850 μ.
Πολυετές είδος με υπόγειο ωοειδή βολβό.
Φύλλα 3-5, νηματοειδή, λεία.
Βλαστός όρθιος ή ανορθωμένος 10-40 εκ.
Άνθη σε άνισους ποδίσκους, κωδωνοειδή έως χοανοειδή-κωδωνοειδή, λευκά με μεσαία πράσινη-καστανή νεύρωση.
Άνθιση από τα μέσα Σεπτεμβρίου μέχρι τον Νοέμβριο.
Ετυμολογία:
Allium < allium (λατιν. Πλίνιος) > άγλις, -ίθος, η κεφαλή ή σκελίδα σκόρδου (σύμφωνα με τον Ottorino Pianigiani, 1845-1926, Ιταλό δικαστή, πολιτικό και γλωσσολόγο.
callimischon < κάλλος + μίσχος.